Ecologisch bladluizen bestrijden

foto Vincent van Zalinge


Wij tuiniers houden van leven in onze tuinen. De tuin is niet alleen bedoeld voor planten maar moet ook een toevluchtsoord zijn voor vogeltjes, kleine zoogdieren en insecten. Voor insecten geldt alleen wel dat sommige meer welkom zijn dan andere. Bijen, hommels, vlinders en lieveheersbeestjes worden met open armen ontvangen. Slakken, emelten, rupsen en wespen zien we liever gaan dan komen. Ook de bladluis is zo'n insect dat zich niet bijster populair heeft gemaakt bij de tuinierende mens.

Suikerdiarree 

Bladluizen parasiteren op onze planten. Met hun monddeel (stilet) prikken ze in de sapstroom om het plantensap op te zuigen. Dit sap bevat veel suiker en weinig stikstof. Bladluizen hebben nou juist véél stikstof nodig voor hun razendsnelle groei. Ze moeten dus veel sap opzuigen om aan de benodigde stikstof te komen. De overmaat aan suiker die ze daarmee noodgedwongen ook binnen krijgen, scheiden ze uit in de vorm van druppels honingdauw. 

Die “suikerdiarree” komt terecht op het blad van de plant dat daardoor plakkerig wordt. Op die laag honingdauw gaan roetdauwschimmels groeien. Hierdoor ontstaat een zwarte laag. Dat remt de fotosynthese waardoor het blad geel wordt en tenslotte afsterft. Het gebeurt ook regelmatig dat planten via het speeksel van de bladluis met een virus besmet wordt. Uiteindelijk kan een plant door dit hele proces zo verzwakken dat hij dood gaat.

Dat is een grimmige prognose! Veel tuiniers kiezen er daarom voor om bladluizen te vuur en te zwaard te bestrijden. Dat is eigenlijk geen goed idee. Voor een aantal insecten is honingdauw namelijk een belangrijke voedselbron. Dat geldt voor de mier (nog zo'n niet-graag geziene gast in onze tuinen) maar ook voor veel soorten bijen, hommels en wespen. Een aantal bijensoorten leeft uitsluitend van honingdauw. Ook sommige hommelsoorten verzamelen honingdauw. Maar wat moet je dan als er bladluizen in je planten zitten?

Doe nog even niks  

Het is vaak het beste om de bladluizen maar gewoon met rust te laten. De natuur hervindt meestal zelf haar evenwicht. Planten zijn bijvoorbeeld lang niet zo passief en weerloos als wij denken. Hoewel ze geen benen hebben om zich uit de voeten te maken en geen mond waarmee ze om hulp kunnen roepen, zijn ze toch prima in staat om zichzelf te verdedigen. 

Zo kan een plant in reactie op insectenvraat zijn chemische samenstelling veranderen. Met een giftige stof valt een plant dan zijn belager aan. Ook kan een plant geurstoffen produceren die vijanden van bladluizen aantrekken zoals lieveheersbeestjes, oorwormen en gaasvliegen. Die eten de bladluizen dan op. Probleem opgelost! Elk jaar zitten er in het voorjaar bladluizen in onze klimop, beukenhaag, Japanse esdoorn, vlinderstruiken en hibiscus. En elk jaar verdwijnen ze vanzelf weer, zonder dat wij daar ook maar iets voor hoeven te doen.

Vraag je af of dit wel de juiste plant voor de juist plaats is  

Maar wat als bladluizen niet vanzelf verdwijnen? Allereerst moet je je dan afvragen of je plant eigenlijk wel wel op de juiste plaats staat. Planten die niet op de juiste plaats staan moeten vechten om te overleven en zijn daardoor zwak. Een welkome prooi voor vraatzuchtige bladluizen want zo'n plant heeft niet de kracht om zichzelf te verdedigen. Dit geldt bijvoorbeeld voor rozen op droge zandgrond. Die zitten daardoor vaak onder de luizen. Is de grond niet geschikt, dan kun je beter een andere plant kiezen. Let op: ook onderbemesting of overbemesting kan planten zwak maken (planten die te weinig voeding krijgen zijn zwak en té mals gegroeide planten zijn extra aantrekkelijk voor bladluizen).

Zorg voor voldoende luchtcirculatie  

Bladluizen zijn net mensen. Ze houden niet van koude tocht. Struiken die gevoelig zijn voor bladluizen (zoals rozen en sommige soorten Virburnum) plant je daarom het beste op plaatsen waar veel luchtcirculatie is. De Viburnum burkwoodii die in de besloten tuin van mijn broer elk jaar vol bladluizen zat, heeft daar in onze tuin totaal geen last van. Wij hebben de struik op de open noordzijde van onze achtertuin geplant zodat de Noorderwind er recht op staat. 

Spuit de plant af met een koude waterstraal

Soms is de bladluizenplaag het gevolg van droogte. Een droge periode verzwakt planten, ze hebben nu eenmaal water nodig om te overleven. In dat geval kun je de plant een handje helpen door hem simpelweg met een krachtige koude waterstraal schoon te spuiten. Dat heeft twee voordelen. Ten eerste kunnen de bladluizen niet tegen koud water. Daarom zitten ze altijd aan de onderkant van het blad (sproei dus vanonder af!) en ten tweede maak je de plant sterker door hem eens goed te laten drinken. Dat is ook de reden waarom een flinke onweersbui soms een einde maakt aan de bladluizenplaag.

Zorg voor voldoende natuurlijke vijanden

Je kunt zorgen dat er voldoende natuurlijke vijanden van de bladluis aanwezig zijn in je tuin. Denk daarbij aan lieveheersbeestjes (ook de larven eten bladluizen!), oorwormen, zweefvliegen, gaasvliegen en sluipwespen. Als ze van nature niet in je tuin aanwezig zijn, kun je ze kopen, bijvoorbeeld bij Biogroei. Het is niet echt goedkoop, maar als het goed is settelen deze insecten zich blijvend in je tuin en voorkomt hun nageslacht nog jarenlang een nieuwe bladluizenplaag. 

Je kunt je tuin extra aantrekkelijk maken voor oorwormen door schuilplaatsen en nestgelegenheid te bieden. Een zogenaamde oorwormenpot kun je gemakkelijk zelf maken: vul een terracotta bloempotje met stro en zet het omgekeerd op een stok dicht bij de planten die last hebben van bladluizen. Extra leuk is deze "heksenmuts".

Ook vogels, zoals koolmezen, pimpelmezen, mussen en merels zijn dol op bladluizen. Als je zorgt voor voldoende vogels in je tuin, bijvoorbeeld door ze te voeren en door nestkastjes op te hangen, lossen zij als tegenprestatie jouw bladluizen probleem op.

Verwijder mierennesten in de buurt van de plant

Mieren zijn dol op de honingdauw die bladluizen produceren. Sommige soorten mieren leven daarom in symbiose met bladluizen. Ze beschermen de luizen tegen hun natuurlijke vijanden zoals het lievenheersbeestje en krijgen in ruil daarvoor een oneindige stroom honingdauw. Door mierennesten op te ruimen, bestrijd je dus indirect ook de bladluizen. 

Gebruik daarvoor geen chemische middelen maar schep het mierennest met een schop uit de grond. De vogels doen dan de rest. Merels zijn dol op mierenlarven! Ook kippen doe je een enorm plezier met een mierennest. Als opscheppen niet mogelijk is (bijvoorbeeld omdat het mierennest onder de plant zit), zijn er ook aaltjes verkrijgbaar waarmee je op een natuurlijke manier de mieren kunt bestrijden.

Ecologische bestrijding  

Bladluizen hebben een hekel aan sterke geuren. Plant daarom lavendel, salie, uien of knoflook rondom planten die gevoelig zijn voor luizen. Je kunt ook een aftreksel van brandnetels maken. Vul een emmer met water en doe daarin een flinke bos brandnetels met wat tenen knoflook. Laat dit drie dagen intrekken. Verwijder de brandnetels en knoflooktenen en spuit het aftreksel met een plantenspuit op de planten. Zorg dat je vooral de toppen van de plant goed raakt want daar zitten bladluizen het liefst. In plaats van brandnetels kun je ook tomatenblad gebruiken en in plaats van knoflook kun je ook uien gebruiken.

Een huismiddeltje uit grootmoeders tijd is spuiten met zeepspiritus. Dat is een milieuvriendelijk mengsel dat ook in de biologische landbouw gebruikt mag worden. Meng hiervoor 20 gram groene zeep en 20 gram spiritus op een liter water en spuit het mengsel op de bladluizen. Het middel is alleen effectief als de bladluizen rechtstreeks in contact komen met de vloeistof. 

Bladluizen die zich schuil houden aan de onderzijde van bladeren of in de groeipunten van planten kunnen daardoor de dans ontspringen. Ook kan zeepwater schadelijk zijn voor sommige planten zoals paardenkastanje, Japanse esdoorn, wilde lijsterbes en lathyrus. Spuiten bij warm weer verhoogt het risico op plantschade. Van deze methode ben ik daarom zelf geen voorstander.

Tot slot: wat je ook doet, gebruik in elk geval nooit chemische bestrijdingsmiddelen want waarmee dood je niet alleen de bladluizen maar ook de de nuttige insecten die je wél graag in je tuin ziet zoals vlinders, bijen en hommels. 


bladluizen bestrijden ecologisch
Foto: Viktor Forgacs  

TIP

Als tuinliefhebber ben je blij wanneer alles groeit en bloeit. Maar soms gaat het fout. Het blad wordt geel of is aangevreten. Vaak is rustig afwachten de beste optie, de natuur lost veel problemen zelf op. Soms moet je meteen iets doen om erger voorkomen. Maar wat dan? In dit boek van Bärbel Oftring lees je hoe je je tuin met natuurlijke plantbeschermingsmiddelen gezond houdt.  

KLIK HIER  voor meer informatie of om het boek te bestellen. 


Vond je dit blog nuttig? Klik dan hier om jezelf gratis te abonneren.   

   

Foto boven dit blog: Vincent van Zalinge


Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent. 

Populaire posts

Helleborus: 10 vragen en antwoorden

Afbeelding
Ik val er elk najaar weer voor en jij waarschijnlijk ook! Niets is verleidelijker dan een vaste plant die volop staat te bloeien terwijl de rest van je tuin dor en bruin is. Ik heb het dan natuurlijk over de Helleborus, een plant die in de winter bloeit met grote klokvormige bloemen boven glanzend wintergroen blad. Daar zou je toch een moord voor doen? Niet voor niets is de Helleborus Nederlands meest verkochte tuinplant.  De Helleborus is geen goedkope plant. Je telt in het tuincentrum al gauw vijftien Euro neer voor een mooi exemplaar. Zeldzame cultivars kosten een veelvoud daarvan. De reden is dat een Helleborus die uit zaad wordt opgekweekt, drie tot vijf jaar nodig heeft om goed te bloeien. De prachtige bloeiende plant die je in het tuincentrum koopt is dus al een aantal jaren oud.  Veel cultivars zijn hybriden die niet uit zaad gekweekt kunnen worden. Deze planten moeten vermenigvuldigd worden door middel van weefselkweek, een relatief duur en tijdrovend proces. Als je een Helleb
Read more »

Zo krijg je meer bloemen in je agapanthus!

Afbeelding
Geen plant waarover zoveel broodje aap verhalen de ronde doen als over de Agapanthus (Kaapse lelie). Een korte bloemlezing: Agapanthus moet je planten in een te kleine pot; Agapanthus moet je weinig water geven;  Agapanthus moet je niet bemesten;  Agapanthus moet je niet verpotten.  Dat is natuurlijk de droom van iedere tuinier: een plant die je totaal kunt verwaarlozen en die jou voor die abominabele behandeling beloont met een overdaad aan bloemen. Zoals ze ook op marktplaats zeggen: als het te mooi klinkt om waar te zijn, is het ook niet waar.  Agapanthus is beslist geen moeilijke plant maar hij heeft wél verzorging nodig. Wij besloten bovenstaande "wijze" raad dus onder onze zolen te lappen en werden daarvoor dit jaar beloond met maar liefst dertig bloemen per plant!  Hoe je een Agapanthus wél verzorgt  Hoe wij onze Agapanthus dan wel verzorgen? We hebben vorig jaar onze Agapanthus africanus, die te groot werd voor zijn pot, in tweeën gescheurd en beide stukken in
Read more »

10 tips voor een prachtige border

Afbeelding
Je wilt een border aanleggen die kan wedijveren met de borders die je op intranet en in tuinboeken ziet. Maar hoe pak je dat aan? Onderstaand geef ik je tien tips die je kunnen helpen om het mooiste resultaat te krijgen. Tip 1: Verbeter de bodem  Dit is misschien wel het allerbelangrijkste! Planten hebben voldoende voeding nodig en in een border staan veel planten dicht op elkaar. Zorg daarom dat je voor het planten flink wat organisch materiaal door de grond werkt en bemest je border regelmatig.  In mijn blog ' Bodem verbeteren: zo maak je van arme zandgrond goede tuinaarde ' lees je hoe wij dat aangepakt hebben. Zeker als je tuiniert op arme grond, mag je dit beslist niet vergeten. Tip 2: mulch de grond Mulchen zorgt ervoor dat de grond niet uitdroogt, het verbetert de bodemstructuur en bevordert het bodemleven (bacteriën, schimmels en eencellige protozoa). Deze micro-organismen in de grond beschermen plantenwortels tegen ziekten en helpen bij de opname van voedingss
Read more »

Een kleine tuin in de stijl van Piet Oudolf, kan dat?

Afbeelding
Een kenmerk van de tuinen van Piet Oudolf is dat ze wijds en uitgestrekt zijn. Grote open ruimtes met groepen vaste planten en siergrassen die vrij bewegen op de wind. Als je een fan bent van het werk van Piet Oudolf, is er natuurlijk niets mooiers dat zo'n tuin te reproduceren in je eigen achtertuin. Maar kan dat eigenlijk wel? De doorsnee Nederlandse achtertuin is vaak niet meer dan 10 meter diep en zo'n 7,5 meter breed. En dan mag je al niet mopperen.... Bij nieuwbouwwoningen zijn de tuinen vaak nog kleiner. Het mag duidelijk zijn dat je daarin niet de Salvia rivier van de 'Lurie Gardens' of de matrixbeplanting van 'Hauser & Wirth' gaat realiseren. Maar wat let je om je voor- en achtertuin vol te zetten met  Piet Oudolfs droomplanten ?  De vaste planten en siergrassen waarmee Oudolf werkt, passen in elke tuin. Hoe klein ook! Zo kan jouw kleine tuin toch grootse allure hebben. Een voordeel van Oudolfs planten is bovendien dat ze er het hele seizoen goed ui
Read more »

10 planten die niet mogen ontbreken in een Piet Oudolf tuin

Afbeelding
Ik denk niet dat ik overdrijf als ik zeg dat Piet Oudolf de meest geliefde landschaps- en tuinontwerper van de afgelopen vijftig jaar is.  Zijn geheim? De planten! Oudolfs tuinen zijn uniek door hun beplanting die grotendeels bestaat uit vaste planten en siergrassen met een natuurlijke uitstraling. Het zijn tuinen die in alle seizoenen iets te bieden hebben. Zelfs in de winter !   Piet Oudolfs plantenlijst  Een wijd verbreid misverstand is dat er ergens een (geheime) plantenlijst bestaat waarmee je moeiteloos je eigen Oudolf tuin in elkaar knutselt. Maar als er al zo'n plantenlijst bestaat, dan zit die waarschijnlijk alleen in het hoofd van Oudolf.  Door tientallen jaren van onderzoek en experimenteren, heeft hij zo'n omvangrijke plantenkennis opgebouwd dat die zich niet zomaar laat vangen in een simpele lijst. Hoe het dan wel werkt? De omgeving is bij Oudolf altijd het uitgangspunt. Bij het ontwerpen van de New York Highline (een park op een verhoogde spoorlijn) liet hij zich
Read more »

De hoogtepunten van mijn tuinjaar

Afbeelding
Als ik dit blog schrijf is het januari. We zitten nog steeds in lockdown, het weer is grijs en mijn tuin is bruin. Een mens zou van minder depressief worden... Op deze momenten kijk ik graag vooruit naar al het moois dat het komende jaar voor ons in petto heeft.  Voor mij heeft elk tuinjaar vijf hoogtepunten waar ik altijd vol ongeduld naar uitkijk. Die piekmomenten worden bepaald door de bloeitijd van de vaste planten met de meeste toegevoegde waarde. Voor mij zijn dat: Geranium, Salvia, Helenium, Hylotelephium en Aster. Vaste planten die rijk bloeien in geweldig kleuren. Planten waarvan je liefst zoveel mogelijk soorten wilt aanplanten.  In mijn tuin vind je liefst dertien(!) soorten Salvia, zeven soorten Geranium, vijf soorten Helenium, vier soorten Hylotelephium en acht soorten Aster. Omdat ze zo rijk en lang bloeien, omdat ze prachtige kleuren hebben en omdat bijen, hommels en andere insecten er (net als ik) niet genoeg van kunnen krijgen.  Plant van deze vijf planten liefst meerd
Read more »

Een border waar altijd iets bloeit

Afbeelding
Een vaste plantenborder waarin altijd iets bloeit, dat is het ideaal van elke tuinier. Maar kan dat? En moet je dat eigenlijk wel willen? Een border waarin altijd iets bloeit is zeker mogelijk. Er zijn vaste planten voor elke seizoen: van de winterbloeiende Helleborus tot en met laatbloeiende herfstasters en chrysanten. Toch zitten er wel een paar haken en ogen aan dit idee.  Als je bedenkt dat de gemiddelde vaste plant zo'n vier tot acht weken bloeit en het seizoen 52 weken telt, dan heb je nogal wat verschillende soorten vaste planten nodig om een heel jaar te overbruggen. Uitgaande van een gemiddelde bloeitijd van 6 weken, minimaal zo'n negen soorten.  Geen probleem denk je dan. Keuze genoeg. Maar zou je al deze soorten in één border planten dan zou dat betekenen dat er steeds maar een negende deel van je border bloeit en dat je weinig of geen planten hebt die gelijktijdig bloeien waarmee je mooie combinaties qua vorm of kleur kunt maken. Er bloeit dan altijd iets, maar het
Read more »

9 bollen die wél elk jaar goed terugkomen

Afbeelding
Het is weer bollentijd! Vanaf september liggen er weer volop bloembollen in de winkels. Misschien staat je hoofd er nog niet naar, maar toch is het slim om nu al je bollen voor het komende voorjaar te planten.  Bloembollen horen in de grond. Hoe eerder, hoe beter! Hoe langer ze in de winkel liggen, hoe groter de kans dat ze niet opkomen. Dit geldt vooral voor kleinere bollen zoals kievitseitjes, sneeuwklokjes,  en winteraconieten. Die drogen dan teveel uit. Nu planten dus, voor het mooiste resultaat straks! Bij bloembollen draait het vooral om de "grote drie": tulpen, hyacinten en narcissen. Zelf heb ik daar een beetje een dubbel gevoel bij. Als ze bloeien zijn ze prachtig maar met de extreem warme lentemaanden die we in de afgelopen jaren vaak hadden, duurt dat feest niet lang.  Bij hoge temperaturen (van soms 25 graden of meer) verleppen de bloemen al na een week en daarna moet je nog wel zes weken tegen het lelijke afstervende loof aankijken. Ook is het nog maar afwachte
Read more »

Wie maken die zandhoopjes in je stoep of terras?

Afbeelding
Je hebt ze misschien op jouw terras ook gezien: van die kleine hoopjes zand met in het midden een rond gat. Meestal op een "kruispunt" van de voegen tussen de stenen. Het lijkt wel een soort mini krater. Wij zagen ze, kort nadat de bestrating gelegd was, in ons terras verschijnen.  Onze eerste ingeving was dat het mieren waren. Maar rondom een mierennest is het altijd een druk gaan en komen en rondom onze zandhoopjes was weinig actie te bespeuren. De hoopjes waren ook veel regelmatiger van vorm dan de mierenhopen in onze tuin. De daders moesten dus elders gezocht worden. Ons speurwerk leverde als resultaat op dat we te maken hebben met bijen of wespen die hun nest in de bodem graven. Bij het graven van hun ondergrondse nest verplaatsen ze de grond, duwend met hun poten en achterlijf. Dat doen ze zowel in open zand als onder de bestrating. Die laatste plek is favoriet omdat stenen de warmte goed vasthouden en die afgeven aan de grond eronder. De broedcellen blijven zo lekk
Read more »

Piet Oudolfs droomplanten

Afbeelding
Piet Oudolf is een internationaal bekende tuinarchitect. Hij ontwerpt dynamische plantgemeenschappen met voornamelijk vaste planten en siergrassen. Vooral in Amerika wordt hij op handen gedragen omwille van de schitterende landschapsparken die hij daar heeft aangelegd (klik  hier  om zijn projecten te bekijken).  Wanneer Amerikanen over Oudolf schrijven, wordt zijn naam dan ook steevast voorafgegaan door de eretitel "master gardener". In eigen land ontving hij in oktober 2018 een koninklijke onderscheiding voor zijn werk.  Planten die er wild en natuurlijk uitzien Oudolf heeft in tuinland altijd zijn eigen weg gevolgd. De traditionele Engelse tuinen, die in de vorige eeuw de toon zetten, vond hij te formeel. De tuinplanten die daarin worden toegepast, waren naar zijn smaak te ver doorgekweekt en onnatuurlijk. Hij was op zoek naar planten met een wilder en natuurlijker uiterlijk.  Daarom startte hij, samen met zijn vrouw Anja een zoektocht naar planten en siergrassen die
Read more »