Zo help je de bijen met jouw tuin (10 tips!)

In Nederland komen meer dan 500 verschillende soorten bijen voor. We kunnen ze onderscheiden in drie groepen: honingbijen, hommels en wilde bijen. Ja, ook hommels zijn een bijensoort! Met meer dan 250 verschillende soorten vormen de wilde bijen de grootste groep. Hiertoe behoren o.m. de metselbijen, groefbijen, wolbijen en behangersbijen. 

De bijenstand in ons land loopt voortdurend terug. Een van oorzaken is het toenemende gebruik van pesticiden in de landbouw (maar ook door particulieren). Daarnaast wordt hun leefgebied steeds kleiner door de oprukkende bebouwing. Onze steden "verstenen" steeds meer waardoor bijen minder voedsel kunnen vinden en ondervoed raken. De monocultuur in de landbouw en het verdwijnen van veldbloemen in akkers en weilanden helpen ook niet echt mee.

Daarnaast sterven veel bijen door parasieten. Vooral de varroamijt is berucht. Hierdoor gaan hele kolonies verloren. De varroamijt is op menselijke schaal te vergelijken met een bloedzuiger ter grootte van een konijn! Ook eisen bacteriële infecties hun tol. De verzamelnaam hiervoor is vuilbroed. Vuilbroed tast de larven aan. In het ergste geval worden er zoveel larven aangetast dat dit het einde van een kolonie betekent. 

Tenslotte zijn er dan ook nog de natuurlijke vijanden van de bij zoals de hoornaar, een grote wesp die complete kolonies honingbijen binnen enkele uren kan verwoesten. Ook graafwespen, diverse soorten spinnen, vogels, zoogdieren en reptielen eten bijen.

Einstein zou eens gezegd hebben dat wanneer de bijen uitsterven, de mensheid binnen vier jaar volgt. Volgens mij hield Einstein zich niet met bijen bezig, maar de stelling bevat wel een grond van waarheid. We zouden verhongeren als voedselgewassen niet meer bestoven worden. In China zijn al regio's waar mensen fruitbomen met de hand moeten bestuiven omdat er geen bijen meer zijn. 

We hebben er dus alle belang bij om de bijen te redden. Het goede nieuws is dat jij en ik daarbij een een handje kunnen helpen. Zelfs als je geen tuin hebt maar alleen een balkonnetje! Dit kun je doen:

1. Plant bijenplanten in je tuin of op je balkon

Steeds meer bijenhabitat in de natuur verdwijnt. Wij kunnen dit compenseren door onze tuinen voor een deel te vullen met bijenplanten (voedselplanten voor bijen). Op die manier creëren we binnen de stedelijke bebouwing aaneengesloten corridors waar bijen kunnen foerageren. Aangeraden wordt om minimaal 10 tot 20% van je tuin te vullen met bijenplanten. Ook als je een kleine tuin hebt of alleen maar een balkonnetje. Meer is natuurlijk beter. Zelf heb ik er véél meer!

Niet alle bloemen zijn geschikt voor bijen. Bijen kunnen bijvoorbeeld geen stuifmeel verzamelen uit gevuldbloemige planten. Wil dat zeggen dat je dan beperkt bent in je keuze? Beslist niet! De lijst waaruit je kunt kiezen is vrijwel eindeloos. Veel bloembollen, heesters en vaste planten zijn geschikt, maar bijvoorbeeld ook groenten, tuinkruiden en fruitbomen.

KLIK HIER voor een lijst met meer dan 250 bijenplanten!  

Hylotelephium is een geliefde bijenplant, deze soort heet 'Munstead dark red' 

2. Hoe minder verharding hoe beter 

Hoe meer open grond, hoe meer kansen voor bijen om te nestelen. Zorg daarom dat je tuin voor niet meer dan 50% verhard is. In hele kleine tuinen is dit misschien niet haalbaar. Je moet per slot van rekening ook ergens kunnen zitten, maar je kunt de verharding dan compenseren met bloembakken die je vult met bijenplanten zodat je in elk geval wél zorgt voor voedselaanbod.

3. Vervang je gazon voor bloemen 

In tuinen die volgeplempt zijn met tegels, valt voor bijen niets te halen maar ook een gazon is voor bijen een soort woestijn. Gras wordt bestoven door de wind en bevat geen nectar of stuifmeel. Alleen de klaver en paardebloemen in je gazon zijn voor bijen interessant maar die maaien we doorgaans af voordat ze gaan bloeien. 

Vervang daarom, waar mogelijk, een deel van je gazon voor bloemen of, beter nog, spit dat hele gazon om! Wij hebben geen gras meer in onze tuin en dat bevalt prima. Gras maaien was sowieso nooit mijn hobby en onze tuin is nu véél mooier dan vroeger.

4. Kies voor variatie 

De een houdt van haute cuisine, de ander van stamppot. Dat geldt ook voor bijen. Het stuifmeel verschilt per plant en de verschillende soorten bijen hebben elk hun eigen voorkeursplanten. Hoe meer verschillende bijenplanten er in je tuin staan, hoe meer soorten bijen je dus aantrekt.

5. Spreid de bloeitijden 

Als je kiest voor bloeiende planten met verschillende bloeitijden, kunnen de bijen het hele seizoen stuifmeel verzamelen. Planten met een lange bloeitijd, zoals Heliopsis of kattenkruid, zijn extra aantrekkelijk. 

Vergeet ook de laatbloeiers niet! Planten die in september en oktober bloeien zorgen ervoor dat de bijen kunnen blijven foerageren. En wat mooi meegenomen is: zo geniet je zelf ook van het vroege voorjaar tot het late najaar van bloeiende planten.  Een ecologisch verantwoorde tuin is niet alleen leuk voor de bijen maar ook voor de tuineigenaar! 

Heliopsis bloeit liefst twaalf weken aan een stuk! 

6. Plant niet té dicht 

Gravende bijen maken nesten in lemige/zandige bodems. Open grond die niet al te dicht begroeid is, is ideaal. In grond die helemaal vol geworteld is kunnen de gravende bijen moeilijk tunnels maken. Zorg daarom voor open stukjes grond verspreid door de tuin en laat deze niet te dichtgroeien met wortels. Lage walletjes van zand of leem (vanaf ca. 10 cm) maken het voor gravende bijen nog eenvoudiger om te nestelen.

7. Een zonnige tuin trekt meer bijen

Veel bijenplanten hebben zonlicht nodig en ook de bijen zelf houden van zon. Zonlicht zorgt namelijk voor warmte, goed zicht en de opbouw van vitaminen in het lichaam van de bij. Een tuin die een groot deel van de dag in de zon ligt, zal daarom meer bijen aantrekken. Bij de inrichting van de tuin kun je daarmee rekening houden. Bijvoorbeeld door bomen en struiken zodanig te plaatsen dat ze de middagzon niet blokkeren of door het aantal hoge bomen en struiken te beperken.

8. Zorg voor water in de tuin  

Bijen hebben net als mensen water nodig om te overleven en om honing te maken. Plaats daarom wat bakjes water in de tuin. Let op dat de bakjes niet te glad zijn. Een (ruw) stenen bakje of een steen met veel kuilen is ideaal om bijen te laten drinken. De bijen kunnen zich dan vasthouden zodat ze niet verdrinken. 

Gebruik je een plastic schaal of een geglazuurd bord, leg er dan een steen als een soort eiland, middenin. Als je een vijver hebt, zorg dan voor stenen of oeverbeplanting aan de rand.

Geglazuurde drinkschaal met steen 

9. Plaats bijenhotels in je tuin 

Onderzocht is dat in tuinen waar bijenhotels hangen daadwerkelijk meer bijen voor komen. Bijenhotels zijn kastjes gevuld met holle stengels of blokjes hout waar gaten in geboord zijn. Een combinatie van stengels en houtblokken en met gaten biedt meerdere soorten bijen een kans om te nestelen. Je kunt bijenhotels kopen maar ook zelf maken. 

Hang het bijenhotel ongeveer op ooghoogte op een plekje waar het een groot deel van de dag zon krijgt maar ook wat schaduw. Het is belangrijk dat de bijenhotels niet in de wind heen en weer schommelen. Bevestig ze daarom aan een muur of op een paal. Zorg dat het bijenhotel beschut is tegen regen, bijvoorbeeld met een schuin dakje of door ze onder een overstekende dakrand te hangen. 

KLIK HIER om te lezen hoe je zelf een bijenhotel maakt in vijf simpele stappen. 

Geen tijd om een bijenhotel te maken? Je kunt ze ook kant-en-klaar kopen. Onderstaand bijenhotel is ontwikkeld in samenwerking met de Stichting Natuurmonumenten.

KLIK HIER voor meer informatie of om te bestellen. 

10. Gebruik geen bestrijdingsmiddelen in je tuin 

Als je last hebt van ongedierte, grijp dan niet naar bestrijdingsmiddelen. Ook al is een bestrijdingsmiddel niet direct dodelijk voor bijen, het 'cocktail-effect' (kleine beetjes van allerlei bestrijdingsmiddelen gecombineerd) doet ook veel schade aan bijen. 

Het maakt daarbij niet uit of het bestrijdingsmiddel chemisch is of van biologische oorsprong. Veel biologische bestrijdingsmiddelen zijn net zo dodelijk. Ook schijnbaar onschuldige huismiddeltjes (zoals azijn) zijn schadelijk voor de bijen (lees er meer over in dit blog). 

De planten, bollen en zaden die je koopt bij het tuincentrum zijn vaak voorbehandeld met chemische middelen vóórdat ze in de schappen terecht komen. Deze stoffen zijn, net als bestrijdingsmiddelen, schadelijk voor de bijenstand. Bij biologische kwekers kun je onbewerkt plantgoed kopen.

KLIK HIER voor meer informatie over verkooppunten

Hylotelephium 'Matrona' is enorm in trek bij bijen en hommels. 

Bon: het onderzoeksrapport "Tuinen voor bijen, Particuliere tuinen als leefgebied voor bijen" door Steven Campbell. Een onderzoek uitgevoerd in opdracht van KNNV, afdeling Delfland.

De foto boven dit blog, van een bij op Ruta graveolens (wijnruit), is gemaakt door Trollinho. 

Ook interessant

• Wat je moet weten over de hommels in je tuin 
• Wie maken die zandhoopjes in je stoep of terras?
• Wat bloeit er nog in september?
• De mooiste oktoberbloeiers

Vond je dit blog nuttig? Klik dan hier om jezelf gratis te abonneren.   

   

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.