Hoe maak je een beplantingsplan voor je tuin?

Je bent al lekker op dreef met je tuinontwerp. Je hebt je tuinstijl gekozen en je weet waar het terras, de looppaden, het gazon, de borders en alle andere tuinelementen moeten komen. Dat betekent dat je bent aanbeland bij het belangrijkste maar ook het moeilijkste onderdeel van je tuinontwerp: de beplanting! In elke tuin horen planten de hoofdrol te spelen. Het zijn de planten die zorgen voor dat zorgeloze buitengevoel waarvan je, vooral in de zomer, zo intens kunt genieten.

Een beplantingsplan maken is voor een amateur tuinontwerper geen eenvoudige opgave. Professionele tuinontwerpers beschikken over een uitgebreide plantenkennis en weten precies hoe planten zich in de tuin gedragen. Wij amateurs moeten vooral in de praktijk uitvinden wat werkt en wat niet. Maar wees gerust, er kan eigenlijk niet zo heel veel mis gaan. 

In het slechtste geval gaat een plant dood, maar zolang het niet dat collectors item is dat je na jaren zoeken voor veel geld op de kop hebt getikt bij die exclusieve kwekerij die de plant eenmalig aanbood, is er geen man overboord. Planten kosten geen groot vermogen en vaak kun je voorkomen dat een plant dood gaat door kwijnende exemplaren tijdig een ander plekje in de tuin te geven waar het bijvoorbeeld net iets zonniger of vochtiger is.

Met onderstaande tips hoop ik jou een handje te helpen bij het maken van een beplantingsplan voor je tuin.

Werk van groot naar klein 

Je kunt het beste beginnen met het uitkiezen van de grootste planten en daarna de kleinere. Als eerste bepaal je dus waar de bomen moeten komen, dan de heesters, de vaste planten en tenslotte de bodembedekkers, eenjarigen en andere "vullers".

Bomen  

Een veelgemaakte fout bij het kiezen van bomen is dat er onvoldoende rekening wordt gehouden met de uiteindelijke omvang van de boom. Daarbij kun je niet vertrouwen op het label van de kweker. Dat vermeldt de hoogte na tien jaar, maar veel bomen groeien na die tien jaar vrolijk verder. Kijk dus eerst eens in andere tuinen of parken hoe groot jouw boom uiteindelijk wordt. 

Bomen die té groot worden kunnen voor veel problemen zorgen. In het gunstigste geval blijf je zitten met een stuk tuin waar niks meer wil groeien omdat er geen licht en water meer door de kruin komt. In het slechtste geval ondermijnen de wortels de fundering van je huis, laten ze tuinafscheidingen verzakken en lichten ze de bestrating op. Een beukenboom is leuk in een park maar ongeschikt voor een stadstuintje. Hier lees je welke bomen wél perfect zijn voor een kleine tuin.

Zit je op droge zandgrond, dan is het ook zaak om rekening te houden met de waterbehoefte van bomen. Een volwassen boom heeft al gauw zo'n 150 tot 200 liter water per dag nodig. Dat haalt hij grotendeels uit de diepere grondlagen maar de wortels aan de oppervlakte nemen ook veel vocht uit de bovenlaag weg. Tenzij je bereid bent om in de zomer vaak water te geven, moet je ervan uitgaan dat er op droge zandgrond onder een volwassen boom niet veel meer kan groeien. 

Het is extra oppassen geblazen met sierkersen en berkenbomen omdat die wijd en oppervlakkig wortelen en dus hun water vooral uit de bovenlaag halen. Bij de keuze van bomen had ik er al rekening mee gehouden dat ik bomen moest kiezen die naar beneden wortelen en een open kruin hebben, maar ook dan wordt het daaronder uiteindelijk te droog. Om die reden hebben we drie Gleditsia's na 13 jaar verwijderd en hebben we de grond onder onze notenboom uiteindelijk helemaal leeggemaakt en bedekt met boomschors.

Vergeet bij het plaatsen van bomen niet dat die uiteindelijk voor schaduw gaan zorgen. Als je op je terras lekker in de zon wilt zitten, is het dus niet handig om op de zuid- of westkant een boom te planten. Er zijn ook wettelijke regels met betrekking tot de afstand van een boom tot de aangrenzende percelen.

Zon en schaduw  

De lichtbehoefte van planten kan sterk verschillen. Planten die volle zon nodig hebben, kwijnen weg in de schaduw en schaduwplanten verbranden in de zon. Voordat je planten gaat uitkiezen is het dus handig om eerst te bepalen hoe zonnig de perken zijn die je wilt beplanten. Doe dit nadat de hagen of schuttingen geplaatst zijn want die zorgen ook voor schaduw. 

Bepaal voor elk perk of het in de volle zon, de halfschaduw of schaduw ligt. Volle zon wil zeggen dat deze plek meer dan vijf uur per dag zon krijgt. Halfschaduw wil zeggen dat het licht gezeefd is (bijvoorbeeld onder grote bomen) of dat er minder dan 4 uur per dag zon is. Schaduw wil zeggen dat er maximaal 2 uur per dag zon is. Door de aanwezigheid van grote bomen of struiken kun je ook bij tuinen op het zuiden of westen te maken hebben met schaduw of halfschaduw. 

De beste manier om erachter te komen is om de zon gewoon een dag te volgen. Vergeet daarbij niet dat de zon in de zomer een stuk hoger staat dan in het voorjaar.  Perken waarvan ik in het voorjaar dacht dat ze in de halfschaduw lagen, bleken in de zomer toch behoorlijk veel zon te krijgen.

Zoek uit welke planten sfeerbepalend zijn       

Maak een lijstje van planten die beslist niet mogen ontbreken in jouw tuin omdat ze essentieel zijn voor de tuinstijl die je hebt gekozen. In een romantische tuin bijvoorbeeld zijn rozen en hortensia's een must, een prairietuin kan niet zonder siergras en een mediterrane tuin is niet compleet zonder lavendel. 

Bepaal wat je met je wintertuin wilt

In de winter maken de meeste mensen niet veel gebruik van hun tuin. Vind je het toch belangrijk dat je tuin er in de winter een beetje aardig uitziet? Dan moet je hiermee bij het maken van je beplantingsplan al rekening houden. 

Daarbij zijn er in principe twee benaderingen. Je kiest voor zoveel mogelijk groen en kleur in de winter of je omarmt juist de doodsheid van de winter en kiest voor planten die 's winters volledig afsterven maar wel een mooie winterstructuur hebben. In dit blog lees je er meer over. 

Helleborus niger is een winterbloeier

Kies de heesters

Zelf heb ik niet zoveel heesters in mijn tuin omdat ik vooral een liefhebber van vaste planten ben, maar heesters hebben zeker veel waarde. Doordat ze veel dieper wortelen dan vaste planten, komen ze minder snel in de problemen bij droogte. 

Heesters zijn ook onderhoudsvriendelijk. Als je ze meteen op de juiste plaats zet, kunnen ze daar tientallen jaren blijven staan. Je moet ze alleen af en toe snoeien en bij sommige soorten is zelfs dat niet nodig. Heesters passen dus prima in een onderhoudsarme beplanting. 

Houd er rekening mee dat veel heesters vroeg bloeien. Als je niet wilt dat je tuin in de zomer voornamelijk groen is, moet je er dus op letten dat je ook zomerbloeiende soorten kiest zoals hortensia, Hibiscus, Lavatera of vlinderstruik. Je kunt je borders natuurlijk ook aanvullen met zomerbloeiende vaste planten. Zelf ben ik dol op op heesters met een bijzonder blad omdat die ook toegevoegde hebben wanneer ze niet bloeien. 

De blaasspirea (Physocarpus opulifolius) heeft bijvoorbeeld heldergroen of donkerrood blad. Pruikenbomen (Cotinus Coggrygia) zijn er met heldergroen, donkerrood of bronskleurig blad. Er zijn bontbladige Rododendrons en heesters die in het najaar prachtig verkleuren zoals de eikenblad hortensia (Hydrangea quercifolia), kornoelje (Cornus Kousa), sneeuwbal (Viburnum plicatum 'Rotundifolium') en de Japanse esdoorn. 

Onder de Viburnums vind je bovendien winterbloeiers (zoals Viburnum bodnantense) en soorten die heerlijk ruiken (zoals Viburnum x Burkwoodii). Het loont dan ook echt de moeite om eerst goed om je heen te kijken en niet zomaar wat te kiezen.

In mijn 

Hydrangea quercifolia (eikenblad hortensia) 

Vaste planten

Deze tip keek ik af van Piet Oudolf, Nederlands bekendste tuinontwerper. In de documentaire "Vijf seizoen, de tuinen van Piet Oudolf" legt hij uit dat hij altijd begint met de vroegbloeiende planten (bloeitijd vóór juni), daarna de laatbloeiers (bloeitijd september-oktober) en dan de overgebleven ruimte vult met zomerbloeiers. Op die manier weet je zeker dat je tuin in alle seizoenen iets te bieden heeft.

Er zijn enorm veel verschillende vaste planten en wie net begint met tuinieren ziet al snel door de bomen het bos niet meer. Zorg daarom, voordat je planten gaat uitzoeken, dat je je keurenpalet helder hebt en dat je hebt uitgezocht welke vaste planten passen bij jouw tuinstijl (en vergeet de rest, hoe mooi ook!). 

In mijn blog "10 tips voor een fantastische border" vind je tips over onder meer kleurgebruik, de opbouw van je border en het groeperen van planten.

Mijn border met Piet Oudolf planten

Kies voldoende structuurplanten 

Structuurplanten zijn forse vaste planten met een duidelijk silhouet en een opgaande groeiwijze die vanaf het voorjaar tot in de winter hun vorm en structuur behouden. 

Het zijn de blikvangers van je tuin, de planten waar het oog direct naartoe getrokken wordt. Als je wilt dat je border blijft boeien tot laat in het seizoen, heb je structuurplanten nodig. In mijn  blog "Het belang van structuur planten voor je border" lees je er meer over. Ook siergrassen zijn prima structuur planten omdat de meeste pas laat in het seizoen hun hoogtepunt bereiken.

Vernonia crinita 'Mammut' is ook mooi na de bloei!

Kies planten die passen bij je grondsoort  

Ja logisch, maar hoe weet je nou als beginnend tuinier welke planten geschikt zijn? Tuinier je op zandgrond, dan vind je hier veel planten die geschikt zijn. In mijn blog "Planten die niet echt geschikt zijn voor een tuin op droge grond", kun je bovendien lezen welke planten je beter kunt vermijden.

Zelf heb ik ook vaak zomaar wat uitgeprobeerd. Vooral met vaste planten. Vaste planten zijn niet duur, dus als het een keer mislukt is dat niet erg. Soms word je aangenaam verrast en blijken planten, waarvan gezegd wordt dat ze vochtige grond nodig hebben, het toch best aardig te doen op droge grond. 

Dit was bijvoorbeeld het geval bij Lythrum salicaria (kattenstaart) en Eupatorium (Koninginnenkruid). Veel zomerbloeiers zoals Helenium, Helianthus, Hemerocallis en Rudbeckia, die volgens tuinboeken in de volle zon moeten, blijken het in onze tuin beter te doen in de halfschaduw omdat het daar minder droog is. Dit zijn dingen die je gaandeweg ontdekt.

Ga je grote (en dus dure) heesters aanschaffen of veel van dezelfde planten ineens, dan kun je je het beste van tevoren goed verdiepen in de behoeften van een plant. Kijk op internet of raadpleeg een goede tuin encyclopedie (zoals de Botanica). Kijk ook eens rond in tuinen bij jou in de buurt. Welke planten zie je daar veel? Dat zijn vrijwel zeker planten die het ook in jouw tuin goed zullen doen. Een goede kwekerij kan je hierbij ook adviseren.

Planten onder hagen 

Als je geen ruzie wilt krijgen met degene die jouw haag knipt (in mijn geval mijn man) dan kun je er maar beter voor zorgen dat je niet te dicht op de haag plant. Planten doe je meestal in het voorjaar of najaar als de haag relatief smal is. Maar zowel de haag als jouw planten kunnen in korte tijd behoorlijk uitdijen. 

Waar in het voorjaar nog een zee van ruimte leek te zijn tussen de haag en de plantjes, blijkt die eind juni, wanneer de haag geknipt moet worden, op miraculeuze wijze verdwenen te zijn. Het gevolg is dat degene die de haag moet knippen, zich in allerlei bochten moet wringen om de planten eronder niet te vertrappen. Ik kan je uit persoonlijke ervaring vertellen dat die persoon daar niet echt blij van wordt!

Een ander probleem bij het planten onder hagen is dat de grond eronder vaak heel droog is waardoor planten niet willen groeien. Hagen zijn zelf gulzige drinkers en ze schermen bovendien het regenwater af. Mijn advies is om minstens 60 á 70 cm bij de haag vandaan te blijven. 

Omdat hagen ook nog eens gemakkelijk zo'n 70 centimeter breed worden, nemen ze in een kleine tuin al gauw teveel ruimte weg. Je kunt dan beter kiezen voor een muur of schutting. Of, als je graag een groene achtergrond voor je planten hebt, gaas waar je klimop over laat groeien. Houd er rekening mee dat ook klimop geknipt moet kunnen worden.

Hoeveel planten heb je eigenlijk nodig?

In het tuincentrum ogen alle planten even petieterig. Zeker wanneer ze in van die tien centimeter potjes staan. Het risico dat je veel teveel meeneemt, is daardoor levensgroot. Zeker bij heesters die als je ze koopt amper 20 cm breed zijn, maar uiteindelijk wel een meter breed worden. 

Een goed hulpmiddel om te bepalen hoeveel planten je nou echt nodig hebt, is om de border of het perk dat je wilt beplanten, op schaal uit te tekenen. Vervolgens teken je, op dezelfde schaal, cirkels ter grootte van de doorsnede die een plant uiteindelijk zal krijgen. Door met die cirkels in de plattegrond te spelen krijg je een goed beeld van het benodigde aantal planten. Heb je geen flauw idee hoe breed een plant wordt, dan zou je de volgende standaardmaten kunnen aanhouden:

• Kleinere vaste planten: 30 cm 
• Middelgrote vaste planten: (hoogte 80-120 cm): 60 cm 
• Grote vaste planten (hoogte 180-200 cm): 90 cm 
• Lage heesters: 60 cm 
• Grote heesters: 100 cm 

In het begin zal je perk niet helemaal gevuld zijn. Bij vaste planten kun je ervoor kiezen om wat dichter te planten en uit te dunnen in het tweede of derde jaar. Let wel, veel vaste planten bereiken al in het tweede jaar (vrijwel) hun uiteindelijke omvang. De ruimte tijdelijk vullen met eenjarigen zoals slaapmutsjes, cosmos of goudsbloemen is daarom misschien een betere (en goedkopere) oplossing.

Bij heesters kan het veel langer duren voor ze hun uiteindelijk omvang bereiken. Er zijn er die razendsnel groeien, zoals Lavatera en Buddleja maar anderen doen er vaak jaren over. Naderhand verplanten is niet echt een optie. 

Een volwassen heester verplaatsen is een hele operatie en heesters die in elkaar zijn gegroeid raken hun vorm kwijt. Ze groeien scheef en krijgen kale plekken. Zet ze daarom meteen op de juiste plek en vul de tussenruimte tijdelijk met bodembedekkers, vaste planten of eenjarigen.

TIP: laat ook wat ruimte over voor impulsaankopen. Wie eenmaal besmet is met het tuinvirus, is niet weg te slaan uit het tuincentrum. Als daar dan iets leuks op de kop tikt, heb je er nog ruimte voor.

De border waarvan je hierboven foto's ziet, heb ik beschreven in mijn blog"Een border met Piet Oudolf planten op droge grond". 

Laat GRATIS een beplantingsplan maken!  

Vind je toch lastig om zelf een beplantingsplan te maken? Dan is de gratis schetsservice van Tuinplant.nl misschien iets voor jou. Ze hebben alleen foto’s, de maten van je tuin, de ligging en je wensen nodig. Samen met jou stellen ze dan een mooi plan samen. Hiervoor kunt je een afspraak maken in de winkel in Nunspeet. Woon je wat verder weg of heb je weinig tijd? Dan kan het ook per mail.

KLIK HIER voor meer informatie 

Laat je inspireren door Piet Oudolf   

Ik haalde veel inspiratie voor mijn beplantingsplan uit Piet Oudolf's boek "Droomplanten, de nieuwe generatie tuinplanten". Dit boek bevat een aantal kant en klare beplantingsschema's waaronder het schema 'branderig' dat speciaal ontworpen werd voor droge zonnige tuinen. 

KLIK HIER voor meer informatie of om het boek te bestellen. 

Ook interessant 

• Zelf je tuin ontwerpen? Kies eerst je tuinstijl!
• Hoe je kleuren in de tuin effectvol gebruikt 
• Zelf je tuin ontwerpen: pas op voor deze valkuilen!
• 10 tips voor een prachtige border 

Vond je dit blog nuttig? Klik dan hier om jezelf gratis te abonneren.   

   

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.