Alles wat je zou willen weten over lavendel

Lavendel is een mediterrane plant die eigenlijk niets nodig heeft. Ook geen water! Ik zat een poosje geleden te kijken naar een aflevering van Monty Don's French gardens. Daarin liet Monty zien hoe lavendel van nature groeit: op een gortdroge bodem die in stof uit elkaar valt je als je de plant uit de grond trekt. Een plant die aan zulke condities aangepast is, is natuurlijk de ideale kandidaat voor een tuin op (droge) zandgrond!

De geur van lavendel

De naam lavendel is afgeleid van het Latijnse lavare wat wassen betekent. De oude Grieken en Romeinen gebruikten lavendel namelijk om hun bad te parfumeren. Eigenlijk is er sindsdien weinig veranderd. Lavendel wordt, vooral in Frankrijk, nog steeds op grote schaal gekweekt omwille van de lavendelolie die uit de bloemen geperst wordt. 

Die olie wordt als geurstof gebruikt in cosmetica zoals zeep en parfum. Zelf mag ik ook graag douchen met een douchegel die naar lavendel ruikt. De geur van lavendel heeft een rustgevende werking zodat je de stress van een drukke werkdag zo van je afspoelt. Van gedroogde lavendel kun je geurzakjes maken voor in de linnenkast. Vroeger werd dat gedaan om de motten te verjagen. Nu doen we het vooral omdat het lekker ruikt. In deze WikiHow lees je hoe je dat moet doen.

(foto: Nikolay Hristov)

Bijen- en vlinderplant

Wij mensen zijn niet de enigen die van de geur van lavendel houden. Ook bijen, hommels en vlinders zijn dol op deze plant. De bloemen van lavendel bevatten veel nectar en zijn daarmee een belangrijke voedselbron voor deze insecten. Bloeiende lavendel wordt daarom altijd drukbezocht door bijen! Er bestaat zelfs speciale lavendelhoning die gemaakt is door honingbijen die uitsluitend foerageren op lavendel. Deze honing heeft een iets zurige, kruidige smaak. Ook de geur is speciaal. Zodra je het deksel van de pot afschroeft, komt het bloemige aroma je tegemoet.

(Foto Aaron Burden)

Welke soorten lavendel zijn er?

Lavendel is er in diverse soorten en in verschillende kleuren variërend van het bekende lavendelblauw tot paars, violet, roze en wit. Meestal is het combineren van meerdere varianten van dezelfde plant geen succes. Romke van de Kaa, mijn favoriete tuinschrijver, stelt (terecht!) dat de een er dan meestal uitziet als het lelijke zusje van de ander. Maar dit geldt niet voor lavendel. Ik zag op internet een border die is opgebouwd uit verschillende soorten lavendel en dat zag er prachtig uit (klik hier om de foto te bekijken).

We onderscheiden de volgende soorten lavendel:

• Lavandula angustifolia (echte lavendel of Engelse lavendel)
• Lavandin of Lavandula x intermedia 
• Lavandula stoechas (kuiflavendel of Franse lavendel) 
• Lavandula x chaytoriae 
• Lavandula canariensis
• Lavandula dentata 
• Lavandula lanata
• Lavandula pinnata 

Er zijn van deze soorten heel veel verschillende cultivars. Het populairst zijn Lavandula angustifolia 'Hidcote' en Lavandula angustifolia 'Munstead'. Ik heb beide in mijn tuin. Ze worden niet voor niets het meest verkocht want het zijn mooie en sterke planten. Als je een compacte vorm zoekt is Lavandula angustifolia 'Dwarf blue' een prima keuze. 'Munstead' en 'Dwarf blue' zijn lavendelblauw, 'Hidcote' is meer paars van kleur.

Winterhardheid

Van alle lavendelsoorten die hiervoor genoemd worden zijn alleen Lavavandula angustifolia en Lavandula x intermedia winterhard in ons klimaat. Ik ben mijn lavendel, ook in strenge winters, nog nooit kwijtgeraakt. Lavandula x intermedia kan in het voorjaar wel wat invriezen. De overige soorten, die afkomstig zijn uit Frankrijk, Spanje, Portugal en de Canarische eilanden zijn hier niet winterhard. Je plant ze het beste in een pot zodat je ze binnen kunt zetten als het vriest.

Standplaats

Lavendel heeft een droge standplaats nodig op matig vruchtbare grond in de volle zon. In de schaduw bloeit lavendel minder en vallen de planten uit elkaar. De grond moet goed doorlatend zijn. Als lavendel langdurig met de voeten in het water staat, gaan de wortels rotten en kun je je plant gedag zeggen. 

Zit je op grond die veel vocht vasthoudt dan is het verstandig om te planten in verhoogde bedden of om een flinke schep grit onderin het plantgat te doen voor drainage. Planten in een pot is ook een optie. Over lavendel wordt vaak geschreven dat deze kalkrijke grond nodig zou hebben. Dat is onzin! Lavendel groeit prima op onze relatief zure zandgrond en ik voeg nooit kalk toe.

Wanneer kun je het beste lavendel planten?

Je kunt lavendel het beste planten in april of mei wanneer de grond goed op begint te warmen. Plant lavendel nooit laat in het jaar of in de winter als de grond nat en koud is. Jonge planten kunnen dan gemakkelijk wegrotten.

Lavendel bemesten 

Het is doorgaans niet nodig om lavendel te bemesten, de planten hebben niet veel voedingsstoffen nodig en je wilt ook dat de struikjes lekker compact blijven. Bastin, een bekende kweker van lavendel, schrijft op zijn website dat het wél goed is om nieuw geplante lavendel een zeer royale kalkgift te geven. Tot wel vier keer zoveel als op de verpakking van is aangegeven. 

LET OP
Cultivars van Lavandula Stoechas (kuiflavendel) mogen absoluut geen kalk krijgen, ze hebben juist zure grond nodig! 

Help, mijn lavendel wordt geel! 

Op de website van Kwekerij Bastin valt ook te lezen dat je lavendel nooit water moet geven (nee, echt niet!). Zelfs niet bij het planten, behalve wanneer je plant bij zeer heet weer. Maak dan liefst voor het planten de grond vochtig. Bijna altijd is de grond nat genoeg om hiervan af te zien. 

Het druist heel erg tegen je gevoel in maar het is echt waar. De lavendel die ik afgelopen zomer plantte, en die ik na het planten een aantal keren gegoten heb, kreeg geel blad. Stoppen met water geven is in zo'n geval de oplossing.

Lavendel als potplant

Zelf ben ik er geen voorstander van om lavendel in een pot te planten. Ik heb immers van die lekkere gortdroge zandgrond waar lavendel dol op is. Ook vind ik dat planten in potten de hele zomer moeten bloeien en dat doet lavendel niet. Na een week of vier, vijf is het wel gedaan. Maar als de grond te nat is, of als je lavendel hebt gekocht die niet winterhard is, dan is een pot een goed idee.

Kies een ruime pot (30-40 cm in doorsnede). Meng potgrond met grof zand of perliet zodat deze goed doorlatend is. Zorg dat het gat in de bodem altijd open blijft door er wat potscherven op te leggen. Plant de lavendel in de pot waarbij je moet opletten dat de plant niet te diep of te ondiep staat (de bovenkant van de kluit moet precies gelijk liggen met de bovenkant van de grond in de pot). 

Lavendel in potten moet je regelmatig water geven. Bij warm en droog weer 1 à 2 keer per week zodra de grond begint uit te drogen.

Zet lavendel in potten gedurende de winter op een beschutte en droge plek (bijvoorbeeld onder een overstekende dakrand). Niet winterharde soorten, zoals Lavendel stoechas, moeten vorstvrij overwinteren (bijvoorbeeld in een schuur of koude kas). Houd er rekening mee dat planten in potten altijd gevoeliger zijn voor vorst dan planten in de volle grond. Bij strenge vorst kun je daarom je winterharde lavendel in potten ook beter binnen zetten.

Het snoeien van lavendel

Lavendel is strikt genomen geen vaste plant maar een halfheester wat betekent dat de takken verhouten en dat de plant in de winter niet bovengronds afsterft. Snoeien is absoluut noodzakelijk om lavendel mooi te houden. Struiken die niet gesnoeid worden verhouten snel, worden van binnen kaal, verwilderen en zien er niet mooi meer uit. Het is belangrijk dat je al vroeg begint met snoeien. Bij jonge planten kun je in het voorjaar een of twee keer de toppen wegknippen. Daardoor worden de struikjes mooi vol. Ze bloeien dan wel wat later.

In het najaar pas je vormsnoei toe. Je knipt het struikje in de vorm van een bol door de uitgebloeide bloemstelen en het toplaagje van de plant weg te knippen. Je kunt hiervoor het beste een kleine heggenschaar gebruiken. Doe dit direct na de bloei maar in elk geval vóór oktober. Als lavendel is uitgebloeid is er geen reden om te wachten met snoeien, het is namelijk fijn als de plant na de snoei nog even kan doorgroeien zodat je in de winter kunt genieten van mooie grijze bolletjes in plaats van tegen kale stengels aan te moeten kijken.

In het voorjaar, zodra de eerste nieuwe scheutjes verschijnen, snoei je een tweede keer. Dat is meestal in de loop van april. Nu snoei je de plant zo ver mogelijk terug. Daarbij is het belangrijk om niet tot in het dode hout terug te knippen. Er moeten wat groene scheutjes overblijven. Lavendel schiet vaak niet meer uit op dood hout. 

Is je struik hopeloos verhout en verwilderd? Knip hem dan een eindje boven de grond af en hoop er het beste van. Mijn moeder knipt haar lavendel altijd tot net boven de grond af en deze schiet toch steeds weer uit (zij heeft Lavandula angustifolia, de soort die drastisch snoeien het beste verdraagt). Je kunt van het afgeknipte loof stekken maken voor het geval dit niet lukt (hierna lees je hoe dat moet).

Lavandula x intermedia (Lavandin) verdraagt minder snoei en wordt van binnen uit ook gemakkelijker kaal dan Lavandula angustifolia. Dit zijn de struiken die soms zo wild groeien dat ze elkaar vallen. Kies daarom liever voor Lavandula angustifolia.

De kuiflavendel (Lavandula stoechas) snoei je pas in de vroege zomer omdat ze in het voorjaar bloeien. Als je geluk hebt, bloeien ze dan in het najaar nog een keer. Kuiflavendel kun je gemakkelijk herkennen aan de opstaande bloemblaadjes die er als kuifjes uitzien (zie onderstaande foto).

(Foto: Jose Ruales)

Het stekken van lavendel 

Lavendel kan zichzelf uitzaaien. Dat is de gemakkelijkste manier om de plant te vermeerderen maar je kunt er niet zeker van zijn dat de zaailingen hetzelfde zijn als de moederplant. Stekken is dus het beste en dat gaat bij lavendel heel gemakkelijk. Het kan zowel in de (vroege) zomer als na de bloei (vanaf augustus).  

Knip van mooie opgaande stengels, topstekken van zo'n 5 tot 8 cm en haal de top eruit. Verwijder de onderste blaadjes en snij met een scherp mes de steel schuin af. Vul vierkante 10 cm potten met potgrond vermengd met zand en grit voor een goede drainage. Steek in elke pot drie of vier stekjes tot aan het blad in de grond. 

Zet de stekken in de halfschaduw. Geef geregeld water, maar let op dat de grond niet al te niet wordt omdat de stekken dan gaan rotten. Laat ze 1 à 2 maanden wortelen voordat je ze overzet in een eigen pot. Plant de stekken in het voorjaar uit (voor de beste planttijd, zie hiervoor).  

Lavendelhaagjes  

Lavendel is een leuke plant om haagjes van te maken. Het is belangrijk dat je in dit geval altijd lavendel gebruikt die gestekt is en niet gezaaid. Lavendel die gezaaid is heeft namelijk niet de mooie opgaande groeiwijze die je bij een haagje verwacht. 

Eigenlijk moet je sowieso alleen maar gestekte lavendel willen hebben, maar bij een haagje is dit extra belangrijk. Vraag het de kweker dus! Om een mooi haagje te krijgen zet je de plantjes zo'n 30 cm uit elkaar. Kies in dit geval altijd voor Lavandula angustifolia want je wilt natuurlijk na de winter nog steeds een haag hebben.

Lavendel als keukenkruid

Wist je dat je ook kunt koken met lavendel? Zowel de bloemen als het blad kun je gebruiken (vers of gedroogd). De smaak van lavendel is fris, licht zoetig, maar ook een beetje bitter. Gebruik het met mate, want het gaat gemakkelijk overheersen. 

Lavendel wordt gebruikt om ijs te parfumeren, in salades, in soepen, in stoofschotels en om vlees te kruiden. Je kunt er ook een siroop van maken die je gebruikt als basis voor zomerse drankjes. De bladeren worden vooral gebruikt in salades en om vlees en stoofschotels te kruiden terwijl de bloemen geschikter zijn voor zoete gerechten zoals ijs. 

Medicinale toepassingen van lavendel

Je kunt lavendelthee maken van de verse of gedroogde bloemen van de plant. Lavendelthee helpt tegen verschillende kwalen. Van lavendel is vooral bekend dat het kalmerend en rustgevend werkt. Het kan je helpen om beter te slapen. De thee heeft ook een antibacteriële werking wat kan helpen bij verkoudheid, maag- en darmklachten en wondgenezing. Hier lees je er alles over. 

Ziekten en plagen van lavendel

Lavendel is een sterke en makkelijk plant die vrijwel ongevoelig is voor ziekten en plagen. Doet je plant het niet goed? Kijk dan eerst naar de standplaats. Is er te weinig zon of is de grond erg nat, dan is dat waarschijnlijk de oorzaak. Verplanten naar een droge en zonnige plek in de tuin is dan de oplossing.

Lavendel kan worden aangetast door insecten, maar bij gezonde planten levert dat zelden problemen op. Meestal hoef je er niets aan te doen. Wat kun je zoal aantreffen?

• Speekselbeestjes, je ziet ze vooral in het voorjaar omdat ze dan een schuimende, speekselachtige substantie afscheiden op je plant. Dat kan geen kwaad. In het slechtste geval sterven er wat stelen af wat het uiterlijk van de plant niet ten goede komt. Zijn het er erg veel, spuit de plant dan een keer schoon met een krachtige waterstraal.

• Witte vlieg: witte vliegen zijn kleine witte beestjes die vaak te vinden zijn aan de onderkant van de bladeren. Ze voeden zich met het sap van de plant. Als het er erg veel zijn, verzwakken ze de plant. Het blad kan geel of gevlekt worden. De honingdauw die de witte vlieg achterlaat, kan kan bovendien leiden tot roetschimmel. Als het er heel veel zijn, kun je ze handmatig verwijderen of de plant een keer schoonspuiten met een krachtige waterstraal. 

• Bladluizen: de bladluizen zelf zijn niet echt schadelijk voor lavendel, maar ze verspreiden wel het alfalfa-mozaïekvirus dat lavendelplanten ziek kan maken. Er verschijnen dan felgele vlekken op de bladeren en scheuten. Soms zien de scheuten er ook verwrongen uit. Hoewel het virus de plant meestal niet doodt gaat het wel ten koste van de groei en bloei van de lavendel.  Geïnfecteerde planten kun je het beste verbranden of afvoeren via de restafval kliko om verdere verspreiding te voorkomen. Gooi zieke planten nooit op de composthoop! Hoe je de bladluizen kunt aanpakken, lees je hier. 

Bronnen:

• De website van Kwekerij Bastin 
• How to grow lavender (website van de RHS)  
• Alle bekende plagen van lavendel (Interior.designy.com)

Tip

Je bestelt je lavendel gemakkelijk online bij tuinplant.nl 

Ook interessant 

• 30+ planten voor een tuin op droge grond 
• De mooiste vaste planten voor een tuin op zandgrond 
• Waar Miss Wilmott ook door jouw tuin? 

 

Bewaar op Pinterest:

Abonneren 

Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame! 

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.