Genieten van je tuin in november (5 tips)

Heb jij een hekel aan het najaar? Denk je dat het tuinseizoen na oktober voorbij is? Dat hoeft niet zo te zijn! 

Wat had ik vroeger toch een hekel aan dit jaargetijde. Regen, mist, en kou, die kaal wordende bomen en overal dat dode blad. Bah! Maar door mijn tuin, ben ik van de herfst gaan houden. Ik geniet er soms evenveel van als van het voorjaar en de zomer. Ja, zelfs van de novembermaand! 

Ook in november valt er van alles te beleven in de tuin. Wat bloeit er nou nog in november zul je denken. Niet veel, dat klopt, maar toch kan je tuin ook nu nog mooi zijn. Als je tenminste niet zo'n "winterklaarmaker" bent die eind oktober alles afknipt. 

Wat je wél moet doen om ook in november van je tuin te genieten, lees je in dit blog. Ik geef je 5 tips (plus een bonustip). 

Tip 1: maak je tuin niet winterklaar

Je tuin winterklaar maken is geen goed idee. Van zo'n kale tuin vol stoppels word je spontaan depressief. Laat vaste planten en siergrassen dus lekker tot het voorjaar staan en laat afgevallen blad zoveel mogelijk liggen. Ecologisch gezien is dat ook beter:

• Als je afgevallen blad in de borders laat liggen, is dat goed voor de grond en het bodemleven (lees hier waarom dat belangrijk is). Een laag dood blad beschermt vorstgevoelige planten bovendien tegen de vorst;
• Afgestorven vaste planten en siergrassen bieden in de winter bescherming en voedsel aan insecten en vogels. De zaden van sommige vaste planten, zoals Echinacea, Phlomis russeliana en Helianthus, worden door vogels gegeten; 
• Egels houden een winterslaap. Ze overwinteren vaak tussen dichte pollen siergras. Heb je egels in je tuin, dan heb je een gratis slakken opruimploeg dus deze beestjes wil je absoluut te vriend houden. 

Ook niet onbelangrijk, je maakt je eigen leven een stuk gemakkelijker. In het voorjaar zijn de afgestorven stelen droog en poreus geworden. Ze breken gemakkelijk af en zijn daardoor veel gemakkelijker te verwijderen. Vaak heb je niet eens een snoeischaar nodig. 

En zeg nou zelf: in de tuin werken op een zonnige lentedag is toch een stuk aantrekkelijker dan op een grijze druilerige najaarsdag?  

Het wijnrode blad van de eikenblad hortensia met Persicaria amplexicaulis 'Taurus'.

Tip 2: kies planten met een mooie herfstkleur

In november kun je volop geniet van de herfstkleuren in je tuin. Als je tenminste planten hebt gezet waarvan het blad mooi verkleurt. Dit zijn mijn favorieten:

• Acer palmatum (Japanse esdoorn), veel Japanse esdoorns kennen een spectaculaire najaarsverkleuring;  
• Cornus kousa (kornoelje), het blad verkleurt mooi oranje.
• Ginkgo biloba (Japanse notenboom), het blad wordt goudgeel waardoor de boom op een grijze najaarsdag oplicht als een fakkel;
• Hydrangea quercifolia (eikenbladhortensia), het wijnrode blad blijft tot ver in december aan de struik. Deze hortensia is bovendien, in tegenstelling tot al die andere, behoorlijk droogtebestendig.  
• Viburnum, veel viburnumsoorten verkleuren in het najaar naar wijnrood of oranjerood. Dit geldt bijvoorbeeld voor Viburnum plicatum en Viburnum x Burkwoodii (in dit blog lees je er meer over). Viburnum x Burkwoodii 'Dawn' is bovendien een winterbloeier. In januari geniet je er nog eens van.  

Natuurlijk zijn er nog veel meer bomen en struiken met een mooie najaarskleur zoals de fluweelboom (Rhus Typhina), de lampepoetserstruik (Fothergilla major), de amberstruik (Liquidambar styraciflua 'Worplesdon') en de pruikenboom (Cotinus coggygria). 

Onze Ginkgo biloba is in november een goudgele fakkel 

Vaste planten met een mooie herfstkleur

Bij herfstverkleuring denk je vooral aan bomen een heesters maar er zijn ook vaste planten waarvan het loof mooi verkleurt. Een mooi voorbeeld is Penstemon digitalis 'Dark towers'. Normaliter is het loof donkerrood maar in het najaar verkleurt het naar helderrood. 

Een andere vaste plant die mooi verkleurt is Amsonia. Amsonia bloeit vroeg in het jaar met lichtblauwe bloemen. Zeker niet lelijk, maar deze plant wordt vooral aangeplant omwille van zijn goudgele herfstkleur en zilverachtige winterskelet. 

Het rood verkleurende loof van Penstemon digitalis 'Dark towers' 

Amsonia cilliata in de herfst

Tip 3: kies voor grijsbladige planten 

Grijsbladigen lichten prachtig op tussen het bruin en geel van afstervende vaste planten. Grijsbladigen zijn bovendien vaak wintergroen (of eigenlijk moet ik zeggen wintergrijs) waardoor ze ook in de wintermaanden nog toegevoegde waarde hebben. Grijsbladige vaste planten die er ook 's winters goed uitzien zijn:

• Engelse lavendel (Lavandula angustifolia), de Engelse lavendel is goed winterhard. Je kunt er mooie grijze bolletjes van knippen; 
• Russische lavendel (Perovskia atriplicifolia), houdt de hele winter zijn zilvergrijze kleur. Perovskia 'Little spire' wordt niet zo hoog als 'Blue spire' waardoor hij beter overeind blijft en het blad is wat grijzer; 
• Salie (Salvia officinalis), het bekende keukenkruid maar ook siervormen van Salvia officinalis zoals de purpersalie (Salvia officinalis 'Purpurascens'), de driekleurige salie (Salvia officinalis 'Tricolor') en mijn persoonlijke favoriet: de zilvergrijze lepelsalie, Salvia officinalis 'Berggarten'; 
• Zilverblad (Senecio cineraria), het plantje wordt in het najaar verkocht als eenjarige voor winterpotten en is winterhard. Feitelijk is het een vaste plant. Bloeit in de zomer met gele bloemen. 

Grijsbladige planten zijn bovendien zeer droogtebestendig en daar worden wij zandgrond tuiniers ook blij van. 

Salvia officinalis 'Berggarten' 

Zilvergrijze Perovskia atriplicifolia 'Little spire' met het siergras Molinia caerulea 'Heidebraut'. 

Tip 4: vaste planten die bloeien in november

Wil je toch bloemen? Ook dat kan! Deze vaste planten bloeien in november: 

Chrysanten

Chrysanten beginnen eind oktober te bloeien en gaan daar tot in december mee door. Ze zijn er in allerlei vormen en kleuren. Zelf vind ik de gedempte oranje en lilaroze kleuren het beste passen bij het najaar. 

Bloeiende chrysanten worden vanaf augustus/september door de tuincentrums volop aangeboden als potplant of perkplant om de tuin na de zomer een "opfrisbeurt" te geven. De meeste zijn winterhard. 

De bolchrysanten die ik uitplantte in mijn tuin, bloeiden het jaar daarop net zo rijk. De bolronde vorm, zie de foto hieronder, ontstond vanzelf, ik heb de chrysanten niet getopt. Houd er wel rekening mee dat de chrysanten die je in de tuin uitplant, laat zullen bloeien. Niet eerder dan oktober/november. 

Oranje bolchrysanten, met het donkerrode loof van Viburnum plicatum 'Rotundifolium'.

Persicaria 

De ster van de najaarstuin is zonder enige twijfel de Persciaria. Deze vaste plant begint in de late zomer te bloeien en gaat daar mee door tot de eerste nachtvorst. Bij de eerste nachtvorst zakt de plant als een plumpudding in elkaar en dan is het over. Over Persicaria schreef ik dit blog. 

Laatbloeiende salvia's 

Ook laatbloeiende Salvia's zijn een goede keus. Op het moment dat ik dit blog schrijf (4 november) staat  Salvia 'Amistad' nog als een gek te bloeien. Deze Salvia gaat door tot de eerste nachtvorst. Ook Salvia uliginosa bloeit tot heel laat in het seizoen. 

Als je geluk hebt, perst Salvia greggii er ook nog wat laatste bloemen uit. Salvia greggii is in zachte winters, wintergroen. Het loof ziet er in november dus nog fris uit. 

LET OP: laatbloeiende Salvia's zijn vorstgevoelig. Plant ze daarom niet in het najaar maar half mei (zodat ze voor de winter goed kunnen settelen) en geef ze, zeker het eerste jaar, bij strenge vorst een winterdek. 

Salvia greggi 'Royal bumble' begin november, erachter Molinia caerulea 'Heidebraut'

Tip 5: plant siergras 

Siergrassen zorgen niet alleen voor winterstructuur. Er zijn ook soorten die in het najaar mooi oranje verkleuren en daardoor extra toegevoegde waarde hebben. Siergrassen die laat in het najaar nog heel mooi zijn:

• Molinia caerulea, zelf heb ik 'Heidebraut' en 'Dauerstrahl' aangeplant. 'Heidebraut' kan behoorlijk hoog worden, zo'n 1.20 meter. 'Dauerstrahl' is met zo'n 70 cm een stuk compacter. Molinia verkleurt in het najaar naar oranje en is in de winter strogeel; 
• Hakonechloa macra, dit gras verkleurt in najaar van groen naar oranje en houdt de hele winter zijn oranje kleur;
• Miscanthus sinensis: veel miscanthus soorten verkleuren via oranje naar strogeel. De uitgebloeide pluimen blijven bovendien lang intact. Van Miscanthus sinensis 'Morning light' dacht ik altijd dat deze niet bloeide maar de bloei valt gewoon heel laat in het najaar. Dit witbont gestreepte gras begint eind oktober pas te bloeien maar de rest van het jaar is het ook heel mooi. 

Molinia caerulea 'Heidebraut' 

Bonustip  

In het najaar zijn er vaak kale plekken in de border. Waar eenjarigen hebben gestaan of waar vaste planten staan die al zijn afgestorven. Als je die kale plekken opvult met wat viooltjes, voeg je weer wat kleur toe aan je tuin. Viooltjes horen eigenlijk niet in een prairietuin zoals de mijne, maar ik vind ze zó leuk dat ik het gewoon toch doe 😏.  

Voor het meeste effect kies je voor heldere opvallende kleuren die je van een afstand goed ziet zoals oranje, geel, wit, lila of lichtblauw. Vermijd kleuren als paars en donkerrood omdat die wegvallen tussen al het bruin. Je hebt er twee keer van plezier van, want ook in het voorjaar geven viooltjes kleur aan je tuin. Ze zijn winterhard, dus je hoeft niet bang te zijn dat ze bevriezen. 

Tweekleurige gele viooltjes

Tot slot 

Een novembertuin is natuurlijk geen zomertuin. Je moet er op een andere manier naar kijken. Er is minder kleur en de kleuren zijn veel gedempter. Maar in kleurarme omstandigheden stemmen je ogen zich vanzelf af op fijnere nuances. Als je oog hebt voor de schoonheid van een novembertuin, valt er ook laat in het seizoen nog veel te genieten.

Natuurlijk kun je de pech hebben dat de vorst vroeg invalt. Dan is in november alles al bruin en kaal maar de laatste jaren gebeurt dat niet vaak meer. 

Meer voorbeelden zien? 

Trakteer jezelf dan op het boek 'Oudolf gardens'. Piet Oudolf, die wereldwijd naam heeft gemaakt met zijn bijzondere toepassing van vaste planten en grassen, ontwerpt al zijn tuinen met de winter in het achterhoofd. Door te kiezen voor planten met een mooi wintersilhouet zorgt hij ervoor dat zijn tuinen ook in de koude maanden een prachtige aanblik bieden. Dit wordt heel mooi in beeld gebracht in het boek "Oudolf gardens" door Rory Dusoir. Met meer dan 350 prachtige kleurenfoto's!  

KLIK HIER voor meer informatie of om het boek te bestellen. 

Ook interessant 

• Salvia, topper voor een tuin op droge grond 
• Persicaria, de ster van de najaarstuin 
• 9 planten met een mooi wintersilhouet 

Bewaar op Pinterest:

Abonneren 

Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame! 

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.