De Vlinderhof, een Piet Oudolf tuin in Nederland

Een bezoek aan de Vlinderhof, onderdeel van het Máximapark in Vleuten, stond al heel lang op mijn bucketlist. Toen collega blogger Karin van Sapgroen (een blog over tuinkunst, kleuren en planten) mij uitnodigde voor een rondleiding, zei ik dan ook meteen 'ja'. Naast tuinblogger, is Karin namelijk ook één van de vrijwilligers die de Vlinderhof bijhouden. Een betere gids kon ik mij dus niet wensen. 

Op de laatste dag van augustus reed ik met gemengde gevoelens richting Vleuten (Utrecht). Mijn verwachtingen waren zó hoog gespannen dat ik bang was dat het op een teleurstelling zou uitdraaien. Zou de Vlinderhof écht zo bijzonder zijn als ik verwachtte? Zou het totale plaatje niet bedorven worden door de inmiddels uitgebloeide zomerbloeiers? Zouden de planten niet platgeslagen zijn in de regen- en hagelbuien van de afgelopen weken? 

Ik had niet bang hoeven zijn. Mijn verwachtingen werden zelfs overtroffen! 

De Vlinderhof in de nazomer (foto: Karin Laarakker)

De foto's die ik zelf heb gemaakt deden de tuin geen eer aan. Ik ben dan ook heel blij dat ik voor dit blog gebruik mocht maken van de beeldbank van de Vlinderhof. Dank daarvoor! Ook de foto boven dit blog is afkomstig uit de beeldbank van de Vlinderhof, de naam van de fotograaf is niet bekend. 

De tuin 

De Vlinderhof is in meer dan één opzicht bijzonder. Ten eerste omdat de tuin ontworpen is door niemand minder dan Piet Oudolf, maar ook omdat het hier gaat om een bewonersinitiatief. De tuin is ontworpen in samenspraak met de bewoners en wordt door de bewoners van de wijk bijgehouden. Op het grasveldje vinden yoga sessies plaats. Ook zijn er soms optredens waar mensen uit de buurt naar kunnen komen kijken. 

De initiatiefnemer, Mark Kikkert een wijkbewoner, stapte tien jaar geleden met zijn idee naar de gemeente. Zijn voorstel werd veel ongeloof door de ambtenaren ontvangen. ‘Maar als jij Piet Oudolf, de Rembrandt van de tuinen, écht zover krijgt dat hij een tuin ontwerpt voor het Máximapark, krijg je onze steun.’ En dat lukte zowaar!  

De Vlinderhof is zó speciaal dat mensen vanuit de hele wereld de tuin komen bezoeken. Vanuit Engeland (het tuinland bij uitstek) maar ook bijvoorbeeld vanuit de Verenigde Staten. Karin vertelde me dat ze onlangs zelfs een groep uit Zuid Korea heeft rondgeleid. Ook wist ze te vertellen dat er rondreizen langs alle tuinen van Oudolf in Europa worden georganiseerd. Ik denk wel eens dat Oudolf elders in de rest van de wereld beroemder is dan in zijn eigen land. 

De Vlinderhof (foto: Karin Laarakker)

De planten 

Het gaat bij de Vlinderhof niet om de individuele planten maar om het totale plaatje. Zo op het eerste oog zou je bijna kunnen denken dat het niet moeilijk is om zo'n tuin te ontwerpen, maar schijn bedriegt. Alles wat je ziet is doordacht. Er zijn geen schreeuwerige planten die alle aandacht opeisen. De kleur, vorm en structuur van elke plant past in het totale plaatje. Dat levert een rustig en natuurlijk beeld op.    

Ik las eens dat Piet Oudolf niet ontwerpt vanuit de planten maar vanuit een totaalbeeld dat hij in zijn hoofd heeft. Geloof me, dat is het moeilijkste wat er is. En hier spreekt een ervaringsdeskundige! Ik heb het zelf vaak geprobeerd. Op een of andere manier pakte de realiteit steevast anders uit dan het plaatje dat ik in mijn hoofd had. 

De beplanting van de Vlinderhof is goed gedocumenteerd. Zie je in een van de borders iets moois waarvan je de naam niet kent? Dan kun je de plant via de website van de Vlinderhof opzoeken. Je vindt een plattegrond van de tuin direct op de homepage. Via deze plattegrond kun je doorklikken naar de naam van een plant en aanvullende informatie. 

Als je op eigen houtje de tuin bezoekt, is dus handig om je smartphone bij de hand te houden. 

Persicara amplexicaulis 'Alba' en Eupatorium maculatum 'Snowball' staan fier rechtop (foto Karin Laarakker)

Lythrum virgatum 'Swirl' (roze), Helenium 'Rubinzwerg' (rood), Aster oblongifolius 'October skies'. (foto: Karin Laarakker)

De felrode bloemen van Sedum 'Red cauli' met het geel van Solidago 'Golden mosa' (foto: Karin Laarakker) 

Echinacea purpurea 'Fatal attraction', Oudolf zelf kweekte deze cultivar (foto: Karin Laarakker)

De zaaddozen van Penstemon digitalis 'Husker's red' (foto: Karin Laarakker)

Bollen in de Vlinderhof 

Kenmerkend voor de beplantingen van Piet Oudolf is dat deze steeds mooier worden naarmate het jaar vordert. Laat in de zomer en in het najaar zijn zijn tuinen op hun allerbest. In het voorjaar bloeit er nog niet zoveel. In overleg met Oudolf zijn er daarom een aantal bollen aan de Vlinderhof toegevoegd. 

Ik krijg van mijn lezers wel eens de vraag hoe je een prairiebeplanting er in het voorjaar aantrekkelijk uit kunt laten zien. Het lijstje met de namen van de bollen deel ik daarom graag met jullie. Deze bollen staan niet op de website van de Vlinderhof. 

• Allium 'Eros' (sierui)
• Allium hollandicum 'Purple sensation' (sierui)
• Allium nigrum (sierui)
• Allium 'Purple rain' (sierui)
• Allium 'violet beauty' (sierui)
• Anemone coronaria 'Mr. Fokker' (anemoon)
• Anemone ranunculoides (gele anemoon)
• Bulbocidium vernum (rode krokus)
• Chionodoxa sardensis (sneeuwroem)
• Crocus chrysanthium 'Cream beauty' (krokus)
• Erythronium denscanis (hondstand)
• Erythronium denscanis 'Snowflake' (hondstand)
• Fritillaria montana (kivietsei)
• Fritillaria persica (Perzische keizerskroon) 
• Galanthus nivalis var. hortensis (sneeuwklokje)
• Iris reticulata 'Sheila Ann Germaney' (dwergiris)
• Leucojum vernum (lenteklokje) 
• Narcissus 'Thalia' (witte narcis)
• Nectaroscordum siculum subsp. 'Bulgarum' (Bulgaarse sierui)
• Ornithogalum nutans (knikkende vogelmelk)
• Ornithogalum reverschonii (vogelmelk)
• Scilla hyacinthoides 'Blue arrow' (een prachtige hoge scilla!)
• Scilla 'Indra' 
• Scilla campanulata blue 
• Tullipa clusiana (botanische tulp)
• Tullipa 'Greenstar' (botanische tulp)

Bedenk wel dat het in het voorjaar, als de vaste planten afgeknipt moeten worden, moeilijk werken is in een border waar overal bollen opkomen. 

De curatoren van de Vlinderhof 

De Vlinderhof is een levend kunstwerk en dat wordt ook zo gezien door de vrijwilligers die de tuin beheren. Dit betekent dat er strikt wordt vastgehouden aan het beplantingsschema dat Piet Oudolf heeft gemaakt. Er worden géén andere planten toegevoegd en er worden geen planten zomaar verplaatst of afgevoerd. Alles gebeurt in overleg met Piet Oudolf. De Vlinderhof is dus een Oudolf tuin pur sang.  

De borders worden goed bijgehouden. Elke vrijwilliger krijgt een eigen vak toegewezen dat hij of zij speciaal in de gaten houdt. Zo worden problemen op tijd gesignaleerd. Ook letten de vrijwilligers erop dat de planten binnen de ruimte blijven die ze is toebedeeld, dat er niet van alles door elkaar groeit en dat onkruid en ongewenste zaailingen verwijderd worden. Dit zorgt ervoor dat de borders er superstrak bijliggen. 

Sedum telephium (Hylotelephium) 'Matrona' met links het siergras Panicum virgatum 'Shenandoa' (foto: Karin Laarakker)

Het onderhoud 

Een tuin als deze in stand houden, vraagt veel toewijding en discipline. Je kunt niet zomaar wat aanrommelen. Om vaste planten en siergrassen in optimale conditie te houden, moeten ze regelmatig worden opgerooid en gescheurd. Dit gebeurt volgens een strikt schema waarvan niet wordt afgeweken. Ook niet als de planten er nog goed bij staan.

Hoe vaak dat gebeurt, verschilt van plant tot plant. Bijvoorbeeld Achillea's om de twee jaar, Aster tataricus 'Jindai' om de vier jaar maar Selinum wallichianum nooit omdat deze plant niet houdt van verstoring en de perovskia's ook nooit omdat het halfheesters zijn. Om dezelfde reden worden perovskia's ook niet in het voorjaar afgeknipt. Ik deed dat zelf altijd wel en ben benieuwd of de planten zich beter ontwikkelen als ik dat niet meer doe. 

Ook het tijdstip waarop je de planten oprooit en scheurt is belangrijk. Stachys monieri wordt bijvoorbeeld vroeg in het seizoen (maart-april) verjongd. Bij Sporobolus heterolepsis, een gras van het ‘warme seizoen’, wordt gewacht tot het actief begint te groeien (mei, soms zelfs pas in juni). Zo heeft elke plant zijn eigen ritme als het gaat om verjongen.

Wat mij direct opviel in deze tuin is dat er geen planten worden afgesteund of opgebonden. Elke plant staat op eigen kracht. Ook de "grote jongens" en de notoire omvallers zoals persicaria's. Planten die zonder steun niet overeind blijven, komen in het plantenpalet van Oudolf niet voor. De eilandborders zorgen er bovendien voor dat de planten van alle kanten licht krijgen en dus niet naar één kant gaan overhangen. Ook groeien planten in deze open ruimte op de wind waardoor ze sterker worden. 

In oktober 2021 (tien jaar nadat hij de opdracht kreeg) bracht Oudolf weer een bezoek aan de Vlinderhof. Samen met Noël Kingsbury (met wie hij vaak samen boeken schrijft) maakte hij een uitgebreid rondje door de tuin. Ook sprak hij met enkele van de vrijwilligers. Oudolf genoot zichtbaar van wat hij zag en overlaadde het team met complimenten. 

Cimicifuga ramosa 'Brunette' (foto Marcel Leicher)

Kan dit ook in mijn tuin op zandgrond?    

De Vlinderhof ligt niet op zandgrond maar op vruchtbare rivierklei. De planten die je hier ziet, zullen het dus niet allemaal even goed doen op droge grond. 

Karin vertelde me wel dat het terrein van de Vlinderhof destijds is opgehoogd met minder goede grond. Om die reden wordt er elk voorjaar flink wat compost verspreid over de bedden om de bodem te verbeteren. De kwaliteit van de grond in de Vlinderhof is echter duidelijk een stuk beter dan het 'klapzand' in mijn eigen tuin. 

Toch zag ik er diverse planten die volgens mij ook heel geschikt zijn voor tuinen op zandgrond. Voor mijn tuin ga ik zeker op zoek naar: 

• Achillea 'Moonshine': een compacte Achillea met heldergele bloemen en grijs blad. Achillea is echt een topper voor droge grond; 
• Amsonia hubrichtii: ik zeg altijd dat het niet zoveel uitmaakt welke Amsonia je plant, maar deze is met zijn stijvere loof toch echt wel mooier dan de salicifolia soorten; 
• Asclepias tuberosa: de Amerikaanse zijdeplant, bloeit met oranje bloemen en krijgt na de bloei prachtige purpergroene zaaddozen;
• Aster tataricus 'Jindai': voor de laatste  bloemen van het jaar. Een hoge blauw bloeiende aster met een strakke opgaande groei, die  heel laat (oktober/november) bloeit;
• Sedum telephium (Hylotelephium) 'Red cauli': een roodbladige sedum met bloemen in een opvallende rozerode kleur; 
• Succisa pratensis: blauwe knoopjes op hoge ijle stelen. Een prachtige "doorkijkplant" voor een plekje vooraan in de border

Dit wil trouwens niet zeggen dat de andere planten in de Vlinderhof het niet zouden doen op zandgrond. Integendeel, diverse planten die ik er zag, zoals de salvia's, sedums en heleniums, staan ook in mijn eigen tuin en doen het er prima. 

Ik raad je aan om, voordat je impulsief planten gaat bestellen, eerst de droogtebestendigheid checken. De waanzinnig mooie Filipendula rubra 'Magnifica' met haar wufte roze pluimen, was in mijn tuin op kurkdroge zandgrond écht geen succes. 

Cimicifuga ramosa 'Brunette' is met haar donkere blad en ranke witte bloemen een schoonheid, maar deze plant kan slecht tegen droogte. Het loof krijgt dan lelijke bruine randen en de bloei houdt niet over. Ik heb er inmiddels afscheid van genomen. 

De decoratieve zaadpeulen van Asclepias tuberosa (foto: Karin Laarakker)

Leermomenten  

Voordat je de Vlinderhof gaat bezoeken is een waarschuwing op zijn plaats. Zelf was ik de afgelopen jaren best tevreden met mijn tuin. Nu niet meer! Ik weet nu dat het (veel) beter kan. Verbeterpunten die ik voor mezelf heb genoteerd:

• De groepen van vaste planten mogen groter. Ik plant vaste planten en siergrassen vaak in groepen van drie of vijf. Oudolf maakt zijn groepen een stuk groter. Echinacea 'Fatal attraction' bijvoorbeeld, is aangeplant in groepen van meer dan 20 stuks. Nou is dat misschien wat veel voor mijn tuin die een stuk kleiner is dan de Vlinderhof, maar ik geloof wel dat grotere groepen zorgen voor een rustiger totaalbeeld. 

• Geen planten door elkaar laten groeien. Dat maakt het beeld rommelig en onrustig. In de Vlinderhof heeft elke plant zijn eigen plek in de border. Er wordt niet gewerkt met "weefplanten" en de planten groeien nergens door elkaar.  

• Afscheid nemen van planten die niet in het totale beeld passen. Hoe mooi ze ook zijn. Echte tuinontwerpers zijn rücksichtslos. Alleen planten die perfect in het plaatje passen, mogen blijven. 

Nieuwe uitdagingen dus. Ik heb er zin in! 

Eryngium yuccifolium heeft en prachtig wintersilhouet (foto: Marcel Leicher)

De Vlinderhof is géén vlindertuin

Hoewel de naam misschien anders doet vermoeden, is de Vlinderhof niet ontworpen als vlindertuin. Je zult er dus geen waardplanten voor vlinders vinden. Wel staan er veel planten die aantrekkelijk zijn voor vlinders (drachtplanten). Daardoor zie je er gemiddeld meer vlinders dan elders in het Máximapark. 

De vlinderhof bezoeken 

Wil jij de Vlinderhof ook met eigen ogen zien? Dat kan! De tuin is 365 dagen per jaar (gratis) te bezoeken. Ik kan je een bezoek van harte aanraden want de werkelijkheid is nog indrukwekkender dan de foto's. Klik hier voor informatie over de openingstijden, faciliteiten en parkeren. 

Je kunt de Vlinderhof bereiken via een trekpontje maar ook via het park. Ik zou je aanraden om het laatste te doen. De entree is dan indrukwekkender. Persoonlijk heb ik het ook niet zo op trekpontjes 😨. De toeristen die de tuin bezoeken vinden het echter geweldig ("so European").  

De Vlinderhof is niet zo groot dat je daar een hele ochtend of middag kunt zoekbrengen maar de rest van het Máximapark is ook zeker een bezoek waard. Het park is ontworpen door Adriaan Geuze van West 8, een gerenommeerd ontwerpbureau voor stedenbouw en landschapsarchitectuur. Het is bijna zo groot als de binnenstad van Utrecht! De waterrijke doorkijkjes, bijzonder vormgegeven bruggen en de opvallende parkpergola zijn prachtige eyecatchers. 

Klik hier voor de plattegrond van het park. 

De Parkpergola, de betonnen elementen zijn geschakeld tot een rij van een kilometer lang. 

Geen tijd voor een bezoek?

Geen tijd voor een bezoek? Of benieuwd hoe deze tuin er in andere seizoenen uitziet? De Vlinderhof is prachtig in beeld gebracht door Hans van Horssen. Op zijn Youtube kanaal kun je de Vlinderhof in de verschillende seizoenen bekijken. Onderstaand een link naar het filmpje van de zomertuin. 

Tip 

De Bloemenhof bij Kasteel Geldrop (in de buurt van Eindhoven) is geïnspireerd op het werk van Piet Oudolf. Deze tuin is niet door Oudolf zelf ontworpen, maar het is ook een prachtige tuin met veel bloeiende vaste planten en siergrassen. Als je geïnteresseerd bent in het werk van Oudolf, is deze tuin ook zeker een bezoek waard. In dit blog lees je er meer over.   

Ontwerpen met planten 

Wil jij leren hoe Piet Oudolf zijn borders samenstelt? Dan is het boek 'Ontwerpen met planten' door Piet Oudolf en Noel Kingsbury iets voor jou. In dit boek leert hij je om met andere ogen naar planten te kijken. Ze niet alleen te beoordelen op kleur, maar vooral ook op hun vorm en textuur. Met meer dan 200 kleurenfoto's van prachtige plantcombinaties! 

KLIK HIER  voor meer informatie of om het boek te bestellen 

Ook interessant 

Wil je meer lezen over Piet Oudolf en zijn manier van planten? Dan zijn deze blogs ook interessant:

• Een kleine tuin in de stijl van Piet Oudolf, kan dat? 
• Vaste planten combineren: 5 tips die écht werken!
• 10 planten die niet mogen ontbreken in een Piet Oudolf tuin 

Bewaar op Pinterest:

Vond je dit blog nuttig? Klik dan hier om jezelf gratis te abonneren op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen. Wees niet bang, ik ga je niet spammen met reclame! 

   

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.