Klimop, de meest onderschatte plant in je tuin

 

Een van de meest toegepaste planten in onze tuinen is klimop (Hedera helix). Klimop wordt gebruikt als bodembedekker, als haag, als struik en als klimplant. Toch is het een plant waar veel mensen weinig over weten. Het is vaak niet meer dan een figurant in onze tuinen. Een groene achtergrond voor al die andere, ogenschijnlijk, veel interessantere planten. 

Daarmee doen we deze klimplant tekort. Tijd om daar verandering in te brengen! Wist je bijvoorbeeld dat klimop wel degelijk kan bloeien? Dat die bloemen naar rotte vis ruiken? Dat er bessen aan komen? En dat deze plant van grote ecologische waarde is? In dit blog ga ik je daarover meer vertellen. 

Klimop is inheems 

Klimop is inheems in vrijwel heel Europa. Ook in Nederland en België. Na de laatste ijstijd, omstreeks 7.000 v. Chr., verscheen deze klimplant voor het eerst in onze contreien. Die lange staat van dienst is volgens mij voldoende om als inheems gekwalificeerd te worden. 

Klimop groeit van nature in de bossen waar de plant op de grond ligt of tegen bomen en rotswanden omhoog groeit.  Eigenlijk is het een rare plant. Zo bloeit klimop laat in de herfst en rijpen de vruchten pas in het volgende voorjaar. Bij "normale" inheemse planten valt de bloei in het voorjaar en rijpen de vruchten in de loop van de nazomer. Het blad van klimop is bovendien wintergroen. Dat zie je ook niet vaak bij imheemse planten. Ik kan verder alleen hulst en de maretak bedenken. 

De reden dat klimop zich zo afwijkend gedraagt, is dat deze plant waarschijnlijk ooit geëvolueerd is in een veel warmer klimaat. Hedera helix heeft zich echter moeiteloos aangepast aan het klimaat dat we nu kennen in grote delen van Europa. 

Wanneer bloeit klimop?

Klimop bloeit laat in het najaar (oktober/november). De bloemen zijn bolvormig, vrij klein en vallen door hun groene kleur niet echt op. Ze zouden (heel licht) naar rottende vis ruiken. Zelf heb ik daar nooit iets van gemerkt. Uit de bloemen groeien dofzwarte bessen die pas in het volgende voorjaar rijp worden. 

De bloei van Hedera helix (foto: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Hedera helix kz15, CC BY-SA 4.0)

Bloem van Hedera helix in detail (foto: Stanzilla, Hedera helix flowers, CC BY-SA 4.0)

Waarom bloeit mijn klimop niet? 

Het is heel goed mogelijk dat je in jouw klimop nog nooit een bloem hebt gezien. Het kan soms lang duren voordat klimop gaat bloeien. Klimop kent een scherpe grens tussen jeugd en volwassenheid. In de jeugdfase bloeit de plant niet. De jeugdfase duurt zolang de klimop nog verder kan kruipen of klimmen. 

Als de top van een boom bereikt is, stopt het klimmen. Dit markeert het begin van de volwassenheidsfase. Het blad verandert dan. In de jeugdfase is het blad drielobbig met scherpe punten zoals op de foto boven dit blog. In de volwassen fase verandert het blad van vorm (zie de foto hieronder). De punten verdwijnen, en het blad wordt min of meer ruitvormig. Ook ontstaan er zijtakken. Vanaf nu zal de klimop elk jaar bloeien. 

Als je klimop elk jaar drastisch terugsnoeit, wordt de volwassen fase nooit bereikt. Je schenkt deze plant daarmee een eeuwige jeugd. Wil je toch klimop met bloemen? Dan zou je struikklimop (Hedera helix 'Arborescens') kunnen aanplanten. 

Struikklimop wordt gestekt uit de toppen van een volwassen klimop. In feite is Hedera helix 'Arborescens' dus dezelfde plant als Hedera helix. Struikklimop heeft het ruitvormige blad van de volwassen klimop en bloeit elk jaar. Het struikje wordt niet hoger dan ongeveer een meter. 

Hedera helix 'Arborescens' (foto: Salicyna, Hedera helix Arborescens 2020-06-23 0798, CC BY-SA 4.0)

Kan klimop een boom doden? 

Als een klimop de kans krijgt, zal hij altijd proberen om in een boom te klimmen. Omhoog naar het licht! De wortels van klimop zijn zelfhechtend. Dat wil zeggen dat ze zich vastzuigen op de stam. Veel mensen denken daarom dat klimop een soort parasiet is die de boom uiteindelijk zal doden. Daar hoef je niet bang voor te zijn. 

Uit onderzoek is gebleken dat klimop niet nadelig is voor bomen. De hechtwortels van de klimop dienen alleen voor steun en hebben voor de voeding van de klimop geen enkele functie. Om water en voedingsstoffen op te nemen gebruikt de klimop zijn eigen wortelstelsel. Klimop is dus geen plantaardige vampier die zich tegoed doet aan de sapstroom van bomen. 

Diverse onderzoeken hebben aangetoond dat bomen die met klimop begroeid zijn, niet in hun groei geremd worden. Soms groeien ze zelfs beter omdat de klimop zorgt voor een beter microklimaat.  

Klimop kan heel oud worden. Tot wel 400 jaar. Veel bomen halen die leeftijd niet. Het is dus niet ongewoon dat de boom eerder sterft dan de klimop. Dat is dan niet omdat de klimop de boom om zeep heeft geholpen, maar omdat de boom het einde van zijn levensduur heeft bereikt. 

Klimop in een boom is dus geen ramp. Waar je wel rekening mee moet houden is dat met klimop begroeide bomen meer wind vangen dan een kale boom. Daarom is het geen goed idee om een dode boom te laten begroeien met klimop. Iets wat wel eens wordt aangeraden als alternatief voor kappen en opruimen. Zo'n boom gaat bij een flinke storm onherroepelijk tegen de vlakte.

Klimop als haag 

De allersnelste manier om privacy te creëren is het plaatsen van een schutting of muur. Veel mensen, zeker de tuinliefhebbers onder ons, zien echter liever een groene afscheiding. Een hekwerk waar je klimop over laat groeien is dan de perfecte oplossing. Hedera hibernica is in dit geval de beste keus: mooi donkergroen glimmend blad, bovendien groeit deze soort sneller dan Hedera helix. 

Klimop is ook heel geschikt om in korte tijd een lelijk schuurtje of een beschadigde muur aan het zicht te onttrekken. Als je grotere planten koopt, groeit het binnen twee jaar volledig dicht en in tegenstelling tot bijvoorbeeld Taxus of beuk, zijn grote planten nog steeds betaalbaar (check de prijzen bij tuinplant.nl). 

Ook met klimop is veel gekweekt. Naast de inheemse Hedera helix zijn er dus ook allerlei cultivars in de handel. Vaak met geelbont of witbont blad. Wanneer je klimop wilt toepassen als haag, zou ik altijd kiezen voor de "gewone" Hedera helix met donkergroen blad. 

Een haag fungeert doorgaans als achtergrond voor een border met heesters en vaste planten. Die komen niet mooi uit tegen dat bonte blad. Een groene haag is neutraal en laat de planten die ervoor staan schitteren. Een bonte haag trekt alle aandacht naar zichzelf toe, waardoor de planten die ervoor staan in de achtergrond verdwijnen. Niet doen dus (ik spreek uit persoonlijke ervaring 😐)! 

Welke eisen stelt klimop aan de standplaats?

Klimop stelt nauwelijks eisen aan de grond. Elke redelijke tuingrond is geschikt. Klimop doet ook niet moeilijk over de standplaats. Deze plant groeit zowel in de zon, halfschaduw als schaduw. Natte voeten is het enige waar klimop echt niet van houdt. Door stagnerend water kunnen de wortels gaan rotten. 

Klimop groeit eigenlijk altijd en overal. Dat is de reden waarom deze plant in Australië, Canada, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten op de lijst van invasieve exoten is geplaatst. Hedera helix komt in die landen van nature niet voor en verdringt er de inheemse planten. 

Het snoeien van klimop 

Als je klimop als haag aanplant, is het belangrijk om regelmatig te snoeien. Klimop is een snelle groeier. Als je de planten hun gang laat gaan, kunnen ze in korte tijd grote oppervlakken bedekken en daarbij kleinere borderplanten overwoekeren.  

Wij snoeien de klimop in onze tuin minstens twee keer per jaar. De eerste keer heel vroeg in het voorjaar (eind maart). Nog voordat de vogels hun nesten gaan bouwen. Daarbij kun je de planten gerust flink terugknippen. De haag ziet er dan even wat kaal uit maar dat groeit snel weer aan.  

We snoeien nog een tweede keer na de langste dag (als de jonge vogels zijn uitgevlogen). Na een natte zomer kan een derde snoeibeurt in het najaar wenselijk zijn om de haag strak te houden. 

De ecologische waarde van klimop 

Ik zei het al in de intro: klimop is van grote ecologische waarde. Dat heeft verschillende redenen:

 

1. Klimop is vogelvriendelijk 

Veel vogels, zoals de merel, het roodborstje, de vink en sommige mezensoorten, nestelen graag in klimop vanwege de dichte beschutting die het biedt. Omdat klimop wintergroen is, biedt het vogels in de winter een veilige plek om te slapen en te schuilen bij slecht weer. 

De zwarte bessen van de klimop worden door allerlei vogels graag gegeten. Merels, lijsters, spreeuwen en houtduiven zijn er niet bij weg te slaan. Sporadisch kun je er ook de zwartkop (een mezensoort) op zien.

Bessen van Hedera helix (foto: Syrio, Hedera helix with berries 02, CC BY-SA 4.0)

2. Klimop is een geweldige insectenplant 

Klimop bloeit heel laat in het jaar en produceert veel nectar en pollen (N5/P5 op Imkerpedia, de hoogst haalbare score). Voor insecten is er zo laat in het jaar niet veel meer te halen. Vrijwel alle andere planten zijn dan al uitgebloeid. 

Alles wat vliegt strijkt dus neer op de bloemen van de klimop. Bijen, hommels, vlinders, zweefvliegen en kevers. Maar ook wespen en bromvliegen. Van die laatste twee is niet iedereen gecharmeerd maar wees eerlijk: in november zit je toch niet meer gezellig buiten dus wie heeft daar last van?  

Vlinders, zoals het citroentje en de gehakkelde aurelia, overwinteren ook graag tussen het blad van de klimop.  

3. Klimop zuivert de lucht 

Klimop is een verbazend goede luchtreiniger. Dit is door meerdere onderzoeken bevestigd. Nasa stelde in 1989 al een  hoog reinigend vermogen vast: van tien onderzochte soorten eindigde klimop bovenaan. Formaldehyde, koolwaterstoffen en andere giftige stoffen worden effectief uit de lucht gefilterd door klimop.

Een onderzoek van het Geografisch Instituut in Keulen toonde aan dat het blad van klimop overdekt is met microscopisch kleine ribbeltjes. Daarmee wordt het bladoppervlak, en daarmee het reinigend vermogen, enorm vergroot. De regen spoelt de stoffen die uit de lucht worden gefilterd van het blad. Zo wordt voorkomen dat (schadelijke) stoffen in onze longen terecht komen.

Bronnen:

• Romke van de Kaa - Buiten de perken 
• Ecopedia 
• Waarneming.nl

De foto boven dit blog is gemaakt door: Petr Beneš op Unsplash

Tip

Ik haalde een deel van de informatie voor dit blog uit het boek "Buiten de perken" door Romke van der Kaa. Ik heb de man nog nooit ontmoet, maar ik durf te zeggen dat ik van hem heb leren tuinieren. Zijn tuinboeken zijn buitengewoon praktisch en informatief. Géén glanzende foto's van perfecte borders. Wél nuttig tuinadvies waar je echt wat aan hebt. 

KLIK HIER: voor meer informatie en prijs bij bol.kom

Ook interessant 

• Waar blijven vlinders in de winter? 
• Genieten van je tuin in november (5 tips) 
• Staat deze invasieve exoot ook in jouw tuin? 

 

Bewaar op Pinterest:

Abonneren 

Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame! 

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.