Wat als je tuin te nat is?

Het ziet ernaar uit het het voorjaar van 2024 het natste voorjaar ooit wordt. Voor het eerst in twintig jaar ben ik blij met onze superdoorlatende zandgrond. Hierdoor kan het water in onze tuin nog steeds goed weg waardoor de schade beperkt is gebleven. Hier dus gelukkig geen ondergelopen paden of verdronken borders. 

Maar vergis je niet. Ook als je op zandgrond tuiniert, kun je last hebben van teveel water. Zelfs in onze gortdroge tuin op klapzand is het stilletjesaan wel genoeg geweest.  

Hoe weet je of planten te nat staan?

Bij planten die te nat staan, krijgen de wortels geen zuurstof meer. Daardoor treedt wortelrot op. Het bovengrondse deel van de plant krijgt daardoor geen water en voedsel meer, en sterft af. 

De eerste symptomen zijn, gek genoeg, hetzelfde als bij planten die te droog staan. Ze krijgen geel blad of gaan slap hangen. Daarna worden de stengels slijmerig en zacht en dat betekent dat je je groene vriend gedag kunt zeggen. 

Te nat is een relatief begrip. Sommige planten verdragen best veel nattigheid terwijl andere er een broertje dood aan hebben.  

Deze planten houden écht niet van veel water

Onze tuin ligt hoog. Een stuk hoger dan de omliggende percelen. De geweldige leemhoudende zandgrond die hier van nature aanwezig is, is bedolven onder meer dan een meter waardeloos "klapzand" dat geen druppel water vast houdt.  

De stelling van de vorige bewoner luidde als volgt: water zoekt altijd het laagste punt dus als je ervoor zorgt dat je het hoogste zit, heb je nooit wateroverlast. Een geniale redering, ware het niet dat je daardoor juist wél meer last van droogte hebt. En laat dat de afgelopen jaren nou net het probleem zijn geweest... 😟  

Toch hebben ook in onze tuin een aantal planten het loodje gelegd. Van mijn Agastache (dropplanten) heeft er geen enkele de winter overleefd. Mijn ezelsoren (Stachys byzantina) en het grootste deel van mijn prikneuzen (Lychnis coronaria, tegenwoordig Silene coronaria) zijn ook weggerot. 

Van Stachys byzantina 'Big ears' wordt gezegd dat hij sterker is maar als ik die plant nu bekijk, zou ik wensen dat hij ook was weggerot. Het meeste loof is verdwenen en de overgebleven 'grote oren' zitten kop onder de meeldauw. Van die aanblik wordt een mens ook niet vrolijk.

De lavendel (Lavandula angustifolia) heeft de winter weliswaar overleefd, maar staat er niet erg florissant op. Het loof is groen in plaats van zilvergrijs, de planten groeien slecht en de bloei stelt zwaar teleur. Mijn salvia's presteerden ook minder goed dan in voorgaande jaren. 

Waarom worden tuinen te nat?

Waarom wordt een tuin te nat? Omdat het veel regent natuurlijk! Maar dat is niet de ware oorzaak. De echte reden is:  

1. De grondwaterstand is te hoog, dit is het geval bij laaggelegen tuinen; en/of 
2. De grond is niet doorlatend genoeg. 

Welke van de twee het probleem is, kun je zelf testen. Maak een gat in de grond met rechte wanden van zo'n 60 cm diep. Dek het gat af tegen de regen. Kijk de volgende dag of er water onderin staat. Is dat het geval, dan heb je te maken met een hoge grondwaterstand. 

Staat er geen water in? Vul het gat dan met water en dek het af. Wacht 24 uur. Als er dan nog steeds water in staat, is de grond slecht doorlatend (bron: RHS Gardening). 

Kleigrond is altijd slecht doorlatend. Hoe zwaarder de klei, hoe minder goed de grond water kan opnemen. Maar ook op andere grondsoorten, kun je met slecht doorlatende grond te maken hebben. Zelfs als je op lichte zandgrond tuiniert!

Tijdens de bouw wordt vaak gebruik gemaakt van zwaar materieel zoals graafmachines of heftrucks. Daardoor wordt de grond rondom een huis soms zo vast aangereden dat het water er niet meer in weg kan zakken. 

Sommige aannemers maken de aangereden grond voor de oplevering van het huis weer los. Anderen bedekken die laag snel even met een laagje tuingrond. In het laatste geval is het resultaat een tuin waarin het water niet weg kan zakken.  

Wat kun je ertegen doen?

Hieronder kun je lezen wat je kunt doen tegen wateroverlast in de tuin. Sommige maatregelen zijn simpel, andere wat meer ingrijpend. 

Een kanttekening hierbij: zoals één zwaluw nog geen zomer maakt, zo maakt één natte zomer nog geen nat klimaat. Onnodig dus om nu al ingrijpende maatregelen te treffen. De kans is groot dat we volgend jaar weer "ouderwets" met droogte te maken hebben.

  

1. Pas de beplanting aan 

Sommige planten verdragen meer nattigheid dan andere. Planten die goed tegen water kunnen (maar ook behoorlijk wat droogte verdragen) zijn bijvoorbeeld: 

• Aruncus dioicus (geitenbaard) 
• Bergenia (schoenlappersplant) 
• Eupatorium (koninginnekruid)
• Geranium (ik bedoel de tuingeranium, niet het eenjarige zomergoed)
• Helenium (zonnekruid, nieskruid) 
• Hemerocallis (daglelie)
• Iris sibirica  
• Lysimachia punctata (puntwederik) 
• Lythrum salicaria (kattenstaart) 
• Persicaria (duizendknoop) 
• Phlox 
• Rudbeckia fulgida (zonnehoed) 
• Symphytum grandiflorum (smeerwortel) 

Aruncus dioicus (geitenbaard)

De wetenschappelijke naam van een plant is soms veelzeggend. Zit het woord 'palustris' in de naam, dan kun je er zeker van zijn dat water niet snel een probleem zal zijn. Palustris betekent namelijk 'in het moeras groeiend'. Geen wonder dus, dat Euphorbia palustris in mijn droge tuin niet de show stal 😛. 

2. Verhoog je borders 

Dit is een goede oplossing als een hoge grondwaterstand de oorzaak van het probleem is. Dit was het geval bij ons vorige huis. Wij hebben de border toen zo'n 35 centimeter opgehoogd. Dat bleek voldoende om het waterprobleem op te lossen. 

Verhoogde borders bij ons vorige huis

3. Maak de grond los 

Is je grond slecht doorlatend? Dan helpt het om de grond diep door te spitten zodat de harde laag gebroken wordt. Het water kan dan gemakkelijker wegzakken in de grond.  

Het is ook goed om de structuur van de grond te verbeteren door er flink wat organisch materiaal door te werken. Daarvoor kun je van alles gebruiken zoals compost, afgevallen blad, takken, snoeiafval en keukenresten. Het organische materiaal zorgt ervoor dat de grond kruimelig en los wordt. Daardoor krijgen de wortels van planten meer zuurstof en gaan ze minder snel rotten. 

4. Zorg dat het water weg kan 

Wanneer je een plantgat maakt in vaste grond (zoals klei of leemhoudende grond), worden de zijkanten van het gat door de schop als het ware "dichtgesmeerd". De plant komt daardoor in een soort emmer te staan. 

Door in de zijkanten van het plantgat met een riek schuin naar beneden gaten te prikken, zorg je dat water weg kan. Ik heb op Gardeners' World ook wel eens gezien dat Monty Don onderin het plantgat paar scheppen grind toevoegde voor betere drainage. Op zandgrond kun je dat beter niet doen want daardoor droogt de grond bij warm weer (nog) sneller uit.    

Bij tijdelijke wateroverlast kun je met een riek gaten in de grond prikken zodat het water beter kan wegzakken. In een dichtgeslagen bodem gaat dat veel langzamer. Ook kun je met een grondboor drainage gaten in de grond maken. Een elektrische grondboor is niet goedkoop maar een handboor koop je al voor zo'n twee tientjes.     

Daarbij boor je een zo diep mogelijk gat in de grond. Dat gat vul je met takken. Het water kan via het gat weglopen naar diepere grondlagen. De takken vergaan op den duur en zorgen zo voor bodemverbetering. Deze methode is ook bruikbaar voor je gazon.  

Als wateroverlast een permanent probleem is zou je aan de volgende oplossingen kunnen denken:  

• Beperk de verharding: leg zo min mogelijk tegels in de tuin en zorg voor voldoende planten. Hoe meer groen, hoe beter het water weg kan zakken. Nog een goede reden om die tegeltuin niet te willen! Waterdoorlatende verharding is ook een goed alternatief. Denk aan grind, schelpen, boomschors of grasbetontegels.  

• Breng hoogteverschillen aan: zoals de vorige eigenaar van ons huis in zijn oneindige wijsheid (terecht) vaststelde: water zoekt altijd het laagste punt. Breng daarom hoogteverschillen aan in je tuin. De lager gelegen delen vangen dan het water op. Als je de lage gedeeltes zover mogelijk bij je huis vandaan plaatst, voorkom je wateroverlast binnenshuis. De nattere delen van de tuin, kun je vullen met een aangepaste beplanting.  

• Maak een infiltratieput: hierbij wordt een gat in de bodem geboord door een waterdichte bodemlaag heen, zodat het water naar de dieper gelegen bodemlagen kan wegzakken. Er wordt een geperforeerde buis ingebracht en rondom de buis wordt fijn filtergrind aangebracht. Hiermee wordt de drainage door de waterdichte grondlagen heen verbeterd en wordt voorkomen dat de bovengrond verzadigd raakt met water (klik hier voor meer uitleg). 
  

• Leg drainagebuis: bij tuinen die permanent last hebben van teveel water, kun je overwegen om een drainagebuis in te graven. De werking is eenvoudig. Je graaft sleuven op de plekken waar teveel water blijft staan. In die sleuven plaats je de drainagebuis. Deze is voorzien van kleine gaatjes. De buis vangt het overtollige water op en voert het af naar een sloot, put of andere plek voor wateropslag. Drainagebuis is er in verschillende materialen en wijdtes.

• Installeer infiltratiekratten onder de grond: hiermee kun je de water opvangcapaciteit van je tuin flink vergroten. De kratten slaan regenwater op en geven dit geleidelijk weer af aan de grond. Het is daarmee tegelijk ook een oplossing voor droogte in je tuin. Op de website van Milieu Centraal, lees je hoe je dit zelf kunt doen. 

De foto boven dit blog is gemaakt door Adrianus V. 

Ook interessant

Natte seizoenen zorgen voor een dubbele uitdaging. Als je planten niet wegrotten, worden ze wel belaagd door slakken. Een natte tuin is namelijk de perfecte kweekbodem voor deze slijmerige veelvraten. Je leest er meer over in deze blogs:

• Help mijn tuin zit vol met slakken 
• Helpen aaltjes echt tegen slakken? 

Bewaar op Pinterest:

Abonneren   

Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame! 

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dat betekent.