Helleborus: 10 vragen en antwoorden
Ik val er elk najaar weer voor en jij waarschijnlijk ook! Niets is verleidelijker dan een vaste plant die volop staat te bloeien terwijl de rest van je tuin dor en bruin is. Ik heb het dan natuurlijk over de Helleborus, een plant die in de winter bloeit met grote klokvormige bloemen boven glanzend wintergroen blad. Daar zou je toch een moord voor doen? Niet voor niets is de Helleborus Nederlands meest verkochte tuinplant.
De Helleborus is geen goedkope plant. Je telt in het tuincentrum al gauw vijftien Euro neer voor een mooi exemplaar. Zeldzame cultivars kosten een veelvoud daarvan. De reden is dat een Helleborus die uit zaad wordt opgekweekt, drie tot vijf jaar nodig heeft om goed te bloeien. De prachtige bloeiende plant die je in het tuincentrum koopt is dus al een aantal jaren oud.
Veel cultivars zijn hybriden die niet uit zaad gekweekt kunnen worden. Deze planten moeten vermenigvuldigd worden door middel van weefselkweek, een relatief duur en tijdrovend proces. Als je een Helleborus koopt, wil je er dus graag lang plezier van hebben. In dit blog wil ik je daarom via tien vragen en antwoorden, vertellen hoe je je Helleborus het beste kunt verzorgen.
1. Welke soorten Helleborus zijn er?
Volgens mijn plantenbijbel, de Botanica, zijn er vijftien verschillende soorten Helleborus waaruit ontelbare cultivars zijn gekweekt. De meeste zijn groenblijvend maar er zijn ook bladverliezende soorten. De verschillende soorten laten zich heel gemakkelijk met elkaar kruisen. Wanneer je meerdere soorten in je tuin hebt staan, zullen de zaailingen dan ook meestal niet soortecht zijn.Helleborus is inheems in Europa en afkomstig uit bergachtige gebieden waar ze gewoonlijk te vinden zijn op hoogtes tot 1900 meter. Het zijn planten voor een koeler klimaat. Hun natuurlijke habitat loopt van de oostelijke Alpen, via Zuid Duitsland (Beieren), Oostenrijk, Zwitserland en Italië naar de noordelijke Balkan en de Middellandse Zee. Je kunt ze daar in het wild vinden, maar pas op, ze zijn beschermd!
De bekendste soorten zijn:
- Helleborus argutifolius, vroegbloeiend met groene bloemen, deze soort is het best tegen zon en droogte bestand. Dat lijkt me dus de ideale kandidaat voor mijn tuin op gortdroog klapzand;
- Helleborus foetidus (stinkend nieskruid), een heemplant met groene bloemen die vroeger ook in het wild te vinden was. Geen idee waarom de plant stinkend nieskruid wordt genoemd, ik heb hem al jaren in mijn tuin staan maar nooit iets geroken. Je gaat er trouwens ook niet van niezen;
- Helleborus lividus, van de eilanden in het westen van de Midellandse zee, bloeit met romig groene bloemen;
- Helleborus niger (de kerstroos), bloeit met spierwitte bloemen;
- Helleborus oriëntalis, afkomstig uit Griekenland, Turkije en de Kaukasus, bloeit in kleuren die uiteenlopen van wit, groen en roze tot paars. De bloemen kunnen gevlekt zijn.
2. Waarom heet Helleborus ook Kerstroos?
Het is geen roos en hij bloeit meestal niet met Kerstmis. Waarom wordt de Helleborus dan toch Kerstroos genoemd?Romke van der Kaa schrijft in zijn boek "Buiten de perken" dat het vroeger gebruikelijk was om de Kerstrozen begin december uit te graven, op te potten en binnen op de vensterbank te zetten. Op die manier was het mogelijk om ze rond de Kerstdagen in bloei te hebben. Die rol is nu overgenomen de Kerstster een kamerplant uit tropische streken.
3. Wat is de ideale standplaats?
Volgens tuinboeken kun je een Helleborus het beste planten in de halfschaduw in vochtige, goed doorlatende, neutrale tot lichtzure, humusrijke grond die 's zomers niet volledig uitdroogt. Ideaal is een plek onder bladverliezende bomen of struiken waar de plant 's winters wel zon krijgt, maar in de de zomer in de (half)schaduw staat.Je zou dus zeggen dat ik het wel kan vergeten met mijn tuin op gortdroog klapzand en inderdaad ben ik al een aantal keren mijn Helleborus kwijtgeraakt. Helleborus niger en Helleborus foetidus, de wat meer "platvloerse" leden uit de Helleborus familie, doen het hier echter prima. Ze verbazen me telkens opnieuw met hun overlevingskracht want ze staan in vrij droge grond aan de voet van een beukenhaag.
Een zaailing van Helleborus niger had zichzelf gezaaid tussen de muur van het huis en de stenen van het terras in puur geel zand. Daar heeft hij het jaren volgehouden en nog gebloeid ook. Een plant die niks nodig lijkt te hebben. De droogte van 2018 is hem uiteindelijk fataal geworden.
Ik heb ook een mooie witte Helleborus waarvan ik de naam niet ken, die nu al drie jaar op een rij fantastisch bloeit. je ziet hem op de foto hierboven. Bovenstaande kun je dus gerust met een korreltje zout nemen.
4. Kun je Helleborus in potten planten?
Een Helleborus in een pot op je winterterras werkt prima. Ik doe dat elk jaar. Maar voor de zomer begint, is het beter om de plant in de volle grond te zetten. De waterhuishouding in een pot is altijd wat problematisch en een Helleborus mag nooit volledig uitdrogen maar ook niet met zijn voeten in het water staan.
De temperatuur van de kluit kan in een pot bij warm weer bovendien gemakkelijk te hoog worden. De Helleborus, die van nature in koelere klimaten groeit, houdt daar niet van. Wil je Helleborus toch in een pot kweken, zet die pot in de zomer dan weg op een koele beschaduwde plaats.
5. Moet ik mijn Helleborus snoeien?
De uitgebloeide bloemen van Helleborus kun je gewoon laten zitten. Ze hebben nog heel lang sierwaarde. Feitelijk vind ik de uitgebloeide bloemen van Helleborus niger mooier dan de echte bloei. De spierwitte bloemen (niet mijn kleur) verbloeien naar een veel mooiere groenig/roze tint. Wil je Helleborus op de vaas zetten, dan zul je ontdekken dat de bloemen snel slap gaan hangen maar dit trucje schijnt te werken.
Aangeraden wordt om de uitgebloeide bloemen weg te knippen aan het einde van het voorjaar. In elk geval voordat het zaad vrijkomt. De reden is dat, wanneer je meerdere soorten Helleborus bij elkaar zet, de zaailingen niet soortecht zijn. Het kan natuurlijk ook leuk zijn om te zien welke nieuwe soorten dit oplevert. Vervelender is dat de zaden in de kluit van de moederplant kunnen ontkiemen zodat die ook niet-soortechte bloemen krijgt en uiteindelijk verdrongen kan worden door de zaailing.
Je hoeft een Helleborus niet te snoeien, maar als je dat wilt doen is het vroege voorjaar, wanneer het nieuwe loof weer begint te groeien, de beste tijd. Knip het oudste blad zo dicht mogelijk bij de grond weg. Draag bij dit klusje altijd tuinhandschoenen want het sap van de plant is giftig en kan huidirritatie veroorzaken.
Zelf snoei ik mijn Helleborus nooit. Hooguit knip ik wat lelijk blad weg. Terug knippen is op droge grond niet nodig omdat het loof zich dan niet zo sterk ontwikkelt.
 |
| Uitgebloeide bloemen van Helleborus niger. |
6. Hoe winterhard is de Helleborus?
Daar kunnen we kort over zijn: héél winterhard mits geplant in goed doorlatende grond. Als het 's nachts gevroren heeft, kunnen de bloemen 's morgens slap hangen of zelfs helemaal platliggen. Maar geen nood, zodra het wat opwarmt komen ze weer overeind. Sneeuw en ijs deren de Kerstroos niet!
7. Hoe zit het met de Helleborus in de zomer?
Ondanks dat het een winterbloeier is, sterft de Helleborus in de zomer niet af. Hij heeft in de zomer geen bloemen maar het blad blijft mooi. Je hoeft dus bang te zijn voor een lege plek in de border. Je moet er wel rekening mee houden dat een Helleborus in de zomer kwetsbaar is. Omdat de plant afkomstig is uit koelere streken, verdraagt hij zomerhitte en droogte niet zo goed.
Je kunt de planten beschermen door aan het einde van het voorjaar de uitgebloeide bloemen weg te knippen. Zaad zetten kost veel energie. Daardoor verzwakt de plant en is hij vatbaarder voor bladluizen en andere ziekten (zie punt 8).
Verder is het belangrijk om de standplaats goed te kiezen. De planten mogen in de zomer niet in de volle zon staan. Geef ze dus een plekje in de (half)schaduw en zorg dat ze bij warm en droog weer niet teveel uitdrogen.
8. Waardoor raak je je Helleborus kwijt?
De Helleborus is niet altijd een blijvertje in je tuin. Zelf ben ik er al een aantal kwijtgeraakt. Als je Helleborus het niet doet, kan dit verschillende redenen hebben. Mogelijk is de standplaats niet goed. Zoals je hiervoor al kon lezen, houdt deze plant niet van hele natte of hele droge grond.
De Helleborus is ook vatbaar voor een aantal ziekten en plagen zoals:
- Bladluizen, er is een bladluizensoort (Macrosiphum hellebori) die het speciaal voorzien heeft op de Helleborus. Controleer je planten hier vanaf het voorjaar regelmatig op;
- Bladvlekkenziekte, een schimmelinfectie die donkerbruine vlekken op het blad veroorzaakt. Planten hebben er met name in het voorjaar last van (klik hier voor een afbeelding). Knip het aangetaste blad weg en gooi het niet op de composthoop maar voer het af via het huisvuil. Ontsmet je snoeischaar na afloop met alcohol of spiritus;
- Wortelnematoden, microscopisch kleine rondwormen die zuigen aan de wortels en daardoor de aanvoer van water en voedingsstoffen naar de plant verhinderen. De groei blijft achter en de plant kwijnt weg. Wat je ook doet. De bestrijding is lastig, zo niet onmogelijk. Meestal zit er niets anders op dan de plant volledig te rooien en via het huisafval af te voeren zodat de nematoden zich niet verder kunnen verspreiden in de tuin;
- Helleborus 'black death' (HeNNV = Helleborus net necrosis virus), dit is een virusziekte die de plant vervormt en zwarte strepen veroorzaakt op het blad en soms ook op de stelen en de bloemen (klik hier voor een afbeelding). Als je dit in je plant krijgt, zit er niets anders op dan de plant volledig te rooien en af te voeren via het huisafval.
Andere plagen waar de Helleborus last van kan hebben zijn: slakkenvraat, muizenvraat en de mineervlieg. Als je deze plagen wilt bestrijden, kies dan altijd voor natuurlijke bestrijding (bijvoorbeeld van Biogroei) in plaats van chemische middelen want anders doodt je ook de nuttige insecten in je tuin.
9. Hoe bemest ik mijn Helleborus?
De Helleborus is een plant die niet veel nodig heeft. Bij het planten van een nieuwe helleborus kun je het beste het plantgat verrijken met flink wat plantaardig materiaal of potgrond voor een optimale wateropname in de zomer. Vooral op droge zandgrond is dit belangrijk.
Daarna is het voldoende om de planten een of twee keer per jaar (in het voorjaar of najaar) te bemesten met een universele organische tuinmest. Zelf gebruiken wij hiervoor Culterra. Een dun laagje compost rondom de voet van de plant, zodat de grond niet teveel uitdroogt, wordt ook op prijs gesteld.
10. Hoe kun je een Helleborus vermeerderen?
Sommige soorten, waaronder Helleborus niger en Helleborus foetidus, zaaien zichzelf uit maar veel gekweekte soorten zijn steriele hybriden die geen zaad vormen. Deze planten kun je, als de pol groot genoeg is, voorzichtig proberen te delen.Houd er rekening mee dat een mindere bloei (soms over meerdere jaren) het gevolg kan zijn. Voor veel vaste planten is het goed om ze één keer in de drie jaar op te rooien en te delen maar dit geldt niet voor de Helleborus. Die wordt het liefst met rust gelaten.
Tip
Helleborus gemakkelijk online bestellen? Tuinplant.nl biedt ze aan tegen hele redelijke prijzen!
Ook interessant
- 9 planten met een mooi wintersilhouet
- Valt er in de winter nog wat te tuinieren?
- Twee visies op de wintertuin: welke kies jij?
Bewaar op Pinterest:
Abonneren
Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame!
