Stachys (andoorn), de mooiste soorten voor je tuin



Het geslacht Stachys (andoorn in het Nederlands) telt zo'n 300 verschillende soorten. Ze komen uit zeer uiteenlopende habitats, meestal in Noord-Europa. Deze planten zijn dus goed aangepast aan ons klimaat. De andoorn is een sterke, onderhoudsarme tuinplant die een menigte aan bijen en vlinders aantrekt. 

De naamgeving van Stachys is, zoals wel vaker bij tuinplanten, een rommeltje. Je kunt de verschillende soorten Stachys onder allerhande namen tegenkomen. Ik heb mijn best gedaan om wat licht te laten schijnen in de duisternis door ook de alternatieve benamingen te vermelden. 


Stachys byzantina (ezelsoor)

Stachys byzantina is ongetwijfeld de meest bekende en meest verkochte Stachys maar het is zeker niet de gemakkelijkste plant. De ezelsoor is een geweldige plant zolang het warm en droog is, maar bij koud en regenachtig weer is het huilen met de pet op. 

Het blad wordt lelijk, wortels rotten weg en de planten zijn bedekt met meeldauw. In de natte zomer van 2024 beleefde ik weinig plezier aan mijn ezelsoren. En dat terwijl mijn tuingrond (zeer) goed doorlatend is en er nooit water blijft staan in mijn borders.   

In de warme droge zomers van de jaren daarvoor, was Stachys byzantina echter wél een aanwinst. Je kunt de plant gebruiken als bodembedekker voor de volle zon. Het lichtgrijze blad kleurt prachtig bij de donkerpaarse bloemen van Salvia nemorosa 'Caradonna'. 

Niet alleen het blad van Stachys byzantina is grijs behaard. Ook de bloemstengels en aren zijn zo viltig behaard dat de kleine roze bloemetjes maar amper zichtbaar zijn. Toch weten talloze insecten de weg naar de bloemen moeiteloos te vinden! De ezelsoor is één van de beste bijenplanten in mijn tuin. 

Ik heb in mijn tuin twee verschillende soorten van deze plant: Stachys byzantina en Stachys byzantina "Big ears". Het blad van de laatste is groter en mooier maar jammer genoeg bloeit deze soort slecht. Je zou hem natuurlijk kunnen toepassen als bladplant. In een droog jaar vormt de plant enorme pollen zilvergrijs blad. 

Deze plant is online te bestellen bij Tuinplant.nl 


Grijze ezelsoor,Stachys byzantina (rechts) gecombineerd met de dieppaarse Salvia nemorosa 'Caradonna' (midden) en Salvia verticillata 'Purple rain' (onder)

Stachys macrantha 'Superba' 

Stachys macrantha 'Superba' staat ook wel bekend als Stachys macrantha 'Robusta' en als Stachys grandiflora 'Superba'. Je ziet hem boven dit blog. Ik heb de plant jaren geleden gekocht als 'Stachys grandiflora' maar de naam is intussen blijkbaar gewijzigd naar Stachys macrantha. Zelf vind ik 'grandiflora' een stuk toepasselijker want de bloemen zijn écht groot. In elk geval een heel stuk groter dan die van andere Stachys soorten. 

Stachys macrantha 'Superba' bloeit met mooie 20 tot 25 centimeter grote lichtpaarse lipbloemen. De bloemstelen worden ongeveer 50 cm hoog. De plant zelf wordt niet hoger dan ca. 10-15 cm. Deze andoorn bloeit eind mei begin juni. Hij heeft niet veel water nodig en houdt van een luchtige doorlatende grond. Hij is dus ook heel geschikt voor een tuin op zandgrond.

Bij ons staat Stachys grandiflora op verschillende plaatsen in de tuin. Ze doen het overal goed, zowel in de zon als in de halfschaduw. Als je half april wat compost toevoegt (zodat de wortels niet kunnen uitdrogen), word je beloond met een extra rijke bloei. 

De planten breiden zich goed uit en bedekken de bodem volledig maar zonder op een vervelende manier te woekeren. Het loof ziet er bovendien tot laat in het seizoen netjes uit zodat je niet bang hoeft te zijn voor lelijke plekken in je border wanneer de plant is uitgebloeid. Een echte 'modelburger' dus! 

Deze plant is online te bestellen bij Tuinplant.nl


Stachys macrantha 'Superba'


Stachys officinalis 'Hummelo' 

Stachys officinalis 'Hummelo' bloeit met paarsrode bloemen in compacte aren op hoge ijle stelen. Hij wordt zo'n 80 cm hoog. De bloemen doen van een afstandje denken aan die van een rietorchis. 

Dat deze plant de naam 'Hummelo' heeft gekregen, is niet toevallig. De soort is geselecteerd door Piet Oudolf en Hummelo is de plaats waar zijn kwekerij gevestigd was. Zo wordt de naam van dat kleine dorpje in de achterhoek wereldberoemd want Oudolf heeft de plant overal in de wereld verwerkt in zijn landschappen.  

Stachys officinalis 'Hummelo' heeft een goed wintersilhouet en trekt veel insecten aan waaronder bijen en vlinders. 'Hummelo' is in onze tuin bijzonder in trek bij het citroentje. De gele vlindertjes komen er massaal opaf. Jammer genoeg worden het er wel elk jaar minder. 

Stachys officinalis 'Hummelo' wordt ook aangeboden als Stachys monnieri 'Hummelo'. In zijn boek 'Droomplanten' schrijft Oudolf hierover: "Stachys Monnieri is een totaal andere soort, een uitlopervormende lage soort uit Zuid-Europa". Nog een andere naam waaronder de plant wordt aangeboden is Betonie (of Betonica) officinalis 'Hummelo'. Het lijkt erop dat de botanisten het spoor echt bijster zijn als het om deze plant gaat 😕. 

Deze plant is online te bestellen bij Tuinplant.nl 

Stachys officinalis 'Hummelo' met het grijs van Artemisia ludoviciana 'Silver Queen'.


Stachys officinalis 'Rosea' 

Ook deze plant heeft het geschopt tot 'Droomplant'. Stachys officinalis 'Rosea' is vrijwel identiek aan Stachys officinalis 'Hummelo' maar bloeit met lichtroze in plaats van paarsrode bloemen. 

'Rosea' lijkt bovendien wat droogtebestendiger te zijn. De plant staat al jarenlang in onze meest zonnige border. In tegenstelling tot 'Hummelo', heeft 'Rosea' weinig last van hete droge zomers. 'Hummelo' plant ik in mijn tuin daarom nooit in de volle zon. Die plant doet het veel beter in de halfschaduw waar de grond niet zo snel uitdroogt. 


Stachys officinalis 'Rosea' 


Wat heeft Stachys nodig?

Mijn Botanica schrijft over de andoorn dat deze planten gesteld zijn op goed doorlatende, matig vruchtbare grond en een plekje in de volle zon. Zelf heb ik gemerkt dat ze het, met uitzondering van de grijsbladige soorten, in de halfschaduw ook prima doen. 

Voor de grijsbladige soorten moet de grond zeer goed doorlatend en bijna kurkdroog zijn. Stachys officinalis en Stachys macrantha hebben geen moeite met zwaardere grondsoorten.  


Onderhoudsarm 

Al deze Stachys soorten zijn onderhoudsarme planten die je vele jaren op dezelfde plek kunt laten staan. Het is absoluut niet nodig om ze elke drie of vier jaar te verjongen, ze kunnen véél langer op dezelfde plek blijven staan zonder dat de bloei minder wordt. 

Het enige wat je moet doen is in het voorjaar het afgestorven loof wegknppen en wat mest geven (niet teveel). 


Inheemse andoorns 

Wist je dat Stachys officinalis 'Hummelo' is gekweekt uit de inheemse Stachys officinalis? En dat deze plant in het wild bijna uitgestorven is? Stachys officinalis past daarom heel goed in een natuurlijke tuin. Je zult de originele soort in het wild niet snel zien, maar hij is nog wel te koop (onder meer bij Tuinplant.nl).  

Andere inheemse soorten zijn de Bosandoorn (Stachys sylvatica ) en de moerasandoorn (Stachys palustris). Dit zijn algemene soorten die je in grote delen van ons land nog volop in het wild kunt tegenkomen. De bosandoorn vind je op lichtbeschaduwde plaatsen in loofbossen. De moerasandoorn is vooral te vinden op de natte en voedselrijke bodems van grasland, in moerassen en op rijke vochtige grond in loofbossen. 

Beide soorten worden ook wel als tuinplant gebruikt. Het zijn mooie planten om te zien die snel een groot stuk grond kunnen begroeien. Maar, pas op! Ze kunnen ook behoorlijk woekeren. Als je op kurkdroog klapzand tuiniert, kun je Stachys palustris maar beter vergeten. Stachys sylvatica zou je op een niet al te droge plek in de halfschaduw wel kunnen planten. 


De bosandroorn Stachys sylvatica (foto: AnemoneProjectors, Hedge Woundwort (Stachys sylvatica), CC BY-SA 2.0)



De moerasandoorn, Stachys palustris (foto: Onderwijsgek at nl.wikipedia, Stachys palustris Moerasandoorn bloem, CC BY-SA 2.5 NL)


Meer soorten

Je kon hiervoor al lezen dat er zo'n 300 verschillende soorten Stachys zijn. Als je wilt weten welke soorten er nog meer zijn, kijk dan eens op de website van de Hessenhof. 


Ook interessant 

 
Bewaar op Pinterest:


Over het boek 'Droomplanten'  

Ik schafte mijn exemplaar van het boek 'Droomplanten, de nieuwe generatie tuinplanten' vele jaren geleden voor twaalf euro vijftig aan op een boekenbeurs. Daarna was het boek alleen tweedehands voor héél veel geld te koop (ik zag een vraagprijs van meer dan negentig euro!). 

Ik had dus een mooi bedrag kunnen verdienen maar heb er geen moment over gepiekerd om mijn boek te verkopen. Behalve een uitgebreide beschrijving van de planten bevat het boek veel mooie foto's van de planten in close-up en in combinatie met elkaar. 

Het goede nieuws is dat 'Droomplanten' weer (nieuw) te koop is voor een schappelijke prijs! 

KLIK HIER voor meer informatie of om het boek te bestellen. 


Abonneren 

Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame! 

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.

Populaire posts

Mijn haat-liefde verhouding met Stipa tenuissima 'Ponytails'

Afbeelding
Stipa tenuissima 'Ponytails' kun je ook tegenkomen onder de naam Nasella tenuissima 'Ponytails'. Botanisten hebben de naam nog niet zo lang geleden veranderd van Stipa naar Nasella. De Nederlandse naam is Mexicaans vedergras. Het is een prachtig siergras met ragdun loof en strogele, op haar gelijkende zachte aren die op het minste zuchtje wind bewegen.  Eigenlijk ben ik dol op het Mexicaans vedergras. Veel siergrassen komen in het voorjaar maar langzaam op gang, maar dat geldt niet voor het Mexicaans vedergras. Het frisgroene loof begint al vroeg in het voorjaar te groeien. Als Molinia, Miscanthus, Panicum virgatum en Pennisetum en er zelfs nog niet over piekeren om in actie te komen, heeft Stipa tenuissima al een flinke pluk frisgroen loof. Het is bovendien een gras dat zich prachtig laat combineren met allerlei bloeiende planten.  Stipa tenuissima is op zijn best aan het einde van het voorjaar. De geelgroene kleur staat heel mooi bij de Salvia's die rond dezelfde...
Read more »

Helleborus: 10 vragen en antwoorden

Afbeelding
Ik val er elk najaar weer voor en jij waarschijnlijk ook! Niets is verleidelijker dan een vaste plant die volop staat te bloeien terwijl de rest van je tuin dor en bruin is. Ik heb het dan natuurlijk over de Helleborus, een plant die in de winter bloeit met grote klokvormige bloemen boven glanzend wintergroen blad. Daar zou je toch een moord voor doen? Niet voor niets is de Helleborus Nederlands meest verkochte tuinplant.  De Helleborus is geen goedkope plant. Je telt in het tuincentrum al gauw vijftien Euro neer voor een mooi exemplaar. Zeldzame cultivars kosten een veelvoud daarvan. De reden is dat een Helleborus die uit zaad wordt opgekweekt, drie tot vijf jaar nodig heeft om goed te bloeien. De prachtige bloeiende plant die je in het tuincentrum koopt is dus al een aantal jaren oud.  Veel cultivars zijn hybriden die niet uit zaad gekweekt kunnen worden. Deze planten moeten vermenigvuldigd worden door middel van weefselkweek, een relatief duur en tijdrovend proces. Als je e...
Read more »

Zo krijg je meer bloemen in je agapanthus!

Afbeelding
Geen plant waarover zoveel broodje aap verhalen de ronde doen als over de Agapanthus (Kaapse lelie). Een korte bloemlezing: Agapanthus moet je planten in een te kleine pot; Agapanthus moet je weinig water geven;  Agapanthus moet je niet bemesten;  Agapanthus moet je niet verpotten.  Dat is natuurlijk de droom van iedere tuinier: een plant die je totaal kunt verwaarlozen en die jou voor die abominabele behandeling beloont met een overdaad aan bloemen. Zoals ze ook op marktplaats zeggen: als het te mooi klinkt om waar te zijn, is het ook niet waar.  Agapanthus is beslist geen moeilijke plant maar hij heeft wél verzorging nodig. Wij besloten bovenstaande "wijze" raad dus onder onze zolen te lappen en werden daarvoor dit jaar beloond met maar liefst dertig bloemen per plant!  Hoe je een Agapanthus wél verzorgt  Hoe wij onze Agapanthus dan wel verzorgen? We hebben vorig jaar onze Agapanthus africanus, die te groot werd voor zijn pot, in tweeën gescheurd ...
Read more »

10 tips voor een prachtige border

Afbeelding
Je wilt een border aanleggen die kan wedijveren met de borders die je op intranet en in tuinboeken ziet. Maar hoe pak je dat aan? Onderstaand geef ik je tien tips die je kunnen helpen om het mooiste resultaat te krijgen. Tip 1: Verbeter de bodem  Dit is misschien wel het allerbelangrijkste! Planten hebben voldoende voeding nodig en in een border staan veel planten dicht op elkaar. Zorg daarom dat je voor het planten flink wat organisch materiaal door de grond werkt en bemest je border regelmatig.  In mijn blog ' Bodem verbeteren: zo maak je van arme zandgrond goede tuinaarde ' lees je hoe wij dat aangepakt hebben. Zeker als je tuiniert op arme grond, mag je dit beslist niet vergeten. Tip 2: mulch de grond Mulchen zorgt ervoor dat de grond niet uitdroogt, het verbetert de bodemstructuur en bevordert het bodemleven (bacteriën, schimmels en eencellige protozoa). Deze micro-organismen in de grond beschermen plantenwortels tegen ziekten en helpen bij de opname van voedings...
Read more »

Waarom bloeien mijn narcissen niet meer? (8 oorzaken)

Afbeelding
De narcis wordt in het Nederlands ook wel paaslelie genoemd. Een naam uit lang vervlogen tijden toen de winter in Nederland nog iets voorstelde en de narcis inderdaad pas rond Pasen zijn opwachting maakte. Nu bloeien narcissen soms al in februari. Ik vind het niet erg, het voorjaar kan mij niet vroeg genoeg beginnen 😃. Als je in het najaar narcissen plant, weet je zeker dat je in het volgende voorjaar kunt genieten van de bloemen. De narcis heeft alles wat hij nodig heeft in z'n bol opgeslagen. Ik heb nog nooit meegemaakt dat ik het eerste jaar geen bloemen had.  Maar als de bollen al wat langer in je tuin staan, kan het gebeuren dat de bloei elk jaar minder wordt. Tot er alleen nog maar wat loof verschijnt. De Engelsen hebben hiervoor de term 'Daffodil blindness' bedacht. In onze tuin op "klapzand" gebeurde dit met vrijwel alle narcissen die we plantten. Tijd dus om eens uit te zoeken waardoor dit komt en hoe je het kunt voorkomen.  8 oorzaken waarom narcissen n...
Read more »

Een kleine tuin in de stijl van Piet Oudolf, kan dat?

Afbeelding
Een kenmerk van de tuinen van Piet Oudolf is dat ze wijds en uitgestrekt zijn. Grote open ruimtes met groepen vaste planten en siergrassen die vrij bewegen op de wind. Als je een fan bent van het werk van Piet Oudolf, is er natuurlijk niets mooiers dat zo'n tuin te reproduceren in je eigen achtertuin. Maar kan dat eigenlijk wel? De doorsnee Nederlandse achtertuin is vaak niet meer dan 10 meter diep en zo'n 7,5 meter breed. En dan mag je al niet mopperen.... Bij nieuwbouwwoningen zijn de tuinen vaak nog kleiner. Het mag duidelijk zijn dat je daarin niet de Salvia rivier van de 'Lurie Gardens' of de matrixbeplanting van 'Hauser & Wirth' gaat realiseren. Maar wat let je om je voor- en achtertuin vol te zetten met  Piet Oudolfs droomplanten ?  De vaste planten en siergrassen waarmee Oudolf werkt, passen in elke tuin. Hoe klein ook! Zo kan jouw kleine tuin toch grootse allure hebben. Een voordeel van Oudolfs planten is bovendien dat ze er het hele seizoen goed ui...
Read more »

10 planten die niet mogen ontbreken in een Piet Oudolf tuin

Afbeelding
Ik denk niet dat ik overdrijf als ik zeg dat Piet Oudolf de meest geliefde landschaps- en tuinontwerper van de afgelopen vijftig jaar is.  Zijn geheim? De planten! Oudolfs tuinen zijn uniek door hun beplanting die grotendeels bestaat uit vaste planten en siergrassen met een natuurlijke uitstraling. Het zijn tuinen die in alle seizoenen iets te bieden hebben. Zelfs in de winter !   Piet Oudolfs plantenlijst  Een wijd verbreid misverstand is dat er ergens een (geheime) plantenlijst bestaat waarmee je moeiteloos je eigen Oudolf tuin in elkaar knutselt. Maar als er al zo'n plantenlijst bestaat, dan zit die waarschijnlijk alleen in het hoofd van Oudolf.  Door tientallen jaren van onderzoek en experimenteren, heeft hij zo'n omvangrijke plantenkennis opgebouwd dat die zich niet zomaar laat vangen in een simpele lijst. Hoe het dan wel werkt? De omgeving is bij Oudolf altijd het uitgangspunt. Bij het ontwerpen van de New York Highline (een park op een verhoogde spoorlijn) lie...
Read more »

Hoe kom je van rouwvliegjes af? Met de gouden tip!

Afbeelding
Als je veel kamerplanten hebt of zelf binnenshuis plantjes zaait en opkweekt, heb je er ongetwijfeld mee te maken gehad: rouwvliegjes. Die kleine pesterige zwarte vliegjes die constant om je hoofd en voor je ogen vliegen. Wij kregen ze in huis doordat we binnen basilicum gezaaid hebben. Opeens zaten die ellendige beestjes overal.  Het gevolg is dat je constant als een malloot om je heen zit te slaan om de plaaggeesten te verjagen. Super irritant! Maar wat doe je eraan? In dit blog ga ik je uitleggen waar die beestjes vandaan komen en, nog belangrijker, hoe je er weer vanaf komt.  Wat zijn rouwvliegjes? De officiële naam van het rouwvliegje is varenrouwmug (sciala analis). Rouwvliegjes zijn dus geen vliegen maar muggen. Ze zijn ongeveer 3 tot 5 mm groot en lijken op kleine zwarte vliegjes. Ze zijn super irritant maar ze steken (gelukkig) niet zoals echte muggen.    Rouwmuggen worden vaak verward met fruitvliegjes maar het zijn twee verschillende soorten. Fruitvliegjes...
Read more »

Zo heb je wél succes met riddersporen

Afbeelding
  Geweldig hè deze blauwe riddersporen? Niet voor niets wordt de ridderspoor ook wel de koningin van de vaste planten genoemd. Deze foto is (jammer genoeg) niet in mijn tuin gemaakt. Ondanks meerdere pogingen waren riddersporen bij mij nooit een succes. En bij veel anderen vermoedelijk ook niet want je ziet ze niet vaak in tuinen.  De ridderspoor (Delphinium) is een prachtige borderplant. Door zijn opgaande groei maar ook door z'n kleur. Echt blauw kom je in de tuin niet zo vaak tegen. Helaas zijn het niet de gemakkelijkste tuinplanten. Toch zou het, zelfs op zandgrond, mogelijk moeten zijn om het deze primadonna naar de zin te maken.  Wat je daarvoor moet doen, ontdekte ik een paar maanden geleden op de website van Amara Florea, een kwekerij van (bijzondere) riddersporen. Helaas bestaat die website niet meer.  Wat hebben riddersporen nodig?  Riddersporen zijn echte zonaanbidders. Geef ze dus een plekje in de volle zon. Omdat riddersporen nogal hoog worden,...
Read more »

Siergras snoeien, tips en trucs

Afbeelding
Vrijwel alle siergrassen hebben een goede winterstructuur. Door hun vorm of kleur zijn ze van toegevoegde waarde in de wintertuin. Zonde dus om het voor de winter af te knippen! Je kunt siergras daarom het beste vanaf begin maart snoeien. Is het dan nog heel koud? Wacht dan tot half of eind maart. Daarmee voorkom je dat je insecten en andere diertjes verstoort die in het gras een schuilplaats voor de winter hebben gezocht. Egels maken bijvoorbeeld graag hun nest tussen dichte pollen siergras.  Siergras schiet over het algemeen pas laat uit. Dit betekent dat je bij veel grassen tot half april/eind april de tijd hebt om te snoeien. Als het gras nieuwe scheuten begint te maken, ben je te laat. Je moet voor die tijd gesnoeid hebben omdat je anders met het oude loof ook de jonge scheuten aftopt. Dat blijf je het hele seizoen zien.    Welke siergrassen moet je snoeien? Alle siergrassen die in de winter volledig afsterven moeten in voorjaar afgeknipt worden. Je knipt ze af tot n...
Read more »