Zure grond, een vloek of een zegen?

 

Als je tuiniert op zandgrond is de kans groot dat je grond behoorlijk zuur is. Tenzij je aan de kust woont, daar bevat zandgrond vaak veel kalk. Ook veengrond en kleigrond kunnen zuur zijn. Dat hoeft niet per se een probleem te zijn. Of het een probleem is of niet, hangt af van de zuurgraad van de grond en de planten die je erop wilt laten groeien. 

In dit blog kun je lezen hoe je de zuurgraad van je tuingrond kunt meten. Wanneer je grond (te) zuur is en wat je kunt doen om de zuurgraad te beïnvloeden. Ook geef ik voorbeelden van zuurminnende planten.  

Dit blog is geschreven met de siertuin in gedachten. Voor gazons en moestuinen kunnen andere regels gelden.  

Wanneer is je grond zuur?  

De zuurgraad van grond wordt gemeten in pH. Dit concept werd in 1909 bedacht door de Deense onderzoeker Søren Sørensen. Hij ontwikkelde een schaal die loopt van 1 tot 14 waarbij een waarde van 7 pH-neutraal is. Dat is de pH-waarde van (gedestilleerd) water. Lager betekent dat de grond zuur is, hoger wil zeggen dat de grond basisch is (kalk bevat).  

De schaal van Sørensen is logaritmisch opgebouwd. Dat wil zeggen dat, wanneer je de pH-waarde met 1 punt omhoog of omlaag brengt, de zuurgraad tien keer sterker of zwakker wordt. Dus grond met een pH van 5 is tien keer zuurder dan grond met een pH van 6 en grond met een pH van 4 is honderd keer zuurder dan grond met een pH van 6. 

Waarom is zandgrond vaak zuur?

Zandgrond is vaak zuur. Zandgrond bestaat uit groffe korrels waar het water gemakkelijk doorheen loopt. Het is bijna een soort vergiet. Hierdoor spoelt de kalk in de grond gemakkelijk uit naar het grondwater. 

Van nature groeien er op de zandgronden voornamelijk dennen, eiken en heide. Het blad en de naalden van deze planten hebben de grond in de loop van vele honderden jaren verzuurd. Voeg daar nog wat zure regen bij en je begrijpt waarom zandgrond zo'n lage pH-waarde heeft. 

Hoe weet je of je grond te zuur is?

Meten is weten! Als je wilt weten hoe zuur je grond is, kun je een doe-het-zelf bodemtest (zoals deze van Ecostyle) uitvoeren om de pH-waarde te bepalen. De waarde zal gewoonlijk tussen de 4 en de 8 uitkomen. 

• pH 3.0 - 5.0: je grond is heel zuur
• pH 5.1 - 6.0: je grond is zuur (ideaal voor zuurminnende planten) 
• pH 6.1 - 7.0: je grond is lichtzuur (ideaal voor het bodemleven en de meeste planten)  
• pH 7.1 - 8.0: je grond is alkalisch (kalkrijk) 

Je kunt de test op elk moment uitvoeren maar als je dat doet binnen drie maanden nadat je kalk, mest of organische stoffen hebt toegevoegd, kan de testuitslag misleidend zijn. Het einde van de winter is daarom een goed moment om dit te doen.

Wanneer is je grond nou te zuur? Om je een idee te geven: zoutzuur heeft een pH van 0, accuzuur een pH van 1, citroenzuur een pH van 2 en azijnzuur een pH van 3. Zure regen heeft een pH van 4. Je snapt wel dat er in grond die zo zuur is, weinig groeit. 

Met deze pH-bodemtest kun je acht keer een test uitvoeren. 

Meer groen dan blauw, nog steeds behoorlijk zuur dus!

Onze tuingrond had een pH-waarde van 5.1. Dat is zo'n twintig jaar geleden gemeten door een laboratorium. De doe-het-zelf bodemtest die wij nu hebben uitgevoerd is wat minder nauwkeurig maar de pH-waarde van de grond blijkt na al die jaren nog steeds laag te zijn. 

TIP

Als je het testbuisje tegen het licht houdt, zie je het beter! 

Onze grond is dus best zuur maar er valt prima mee te werken. Vrijwel alle planten in mijn tuin groeien goed zonder dat ik iets doe om de grond minder zuur te maken. Voor zuurminnende planten zoals azalea's, rododendrons en camellia's, is een zuurgraad van 5.1 tot 6.0 zelfs ideaal.  

Zuurminnende planten 

Planten die behoren tot de heidefamilie (ericaceae) hebben zure grond nodig om goed te groeien en bloeien. Hierbij denk je natuurlijk meteen aan Erica (winterheide) en Calluna (zomerheide), maar deze plantenfamilie is groter. Tot de heidefamilie behoren ook:

• Andromeda polifolia (lavendelhei) 
• Azalea 
• Pieris japonica (rotsheide)
• Rhododendron
• Vaccinium (bosbes) 

Azalea's hebben zure grond nodig (foto: yamasa-n op Unsplash)

Andere heesters die van zure grond houden:

• Camellia japonica 
• Corylopsis pauciflora (schijnhazelaar) 
• Enkianthus campanulatus (pronkklokje) 
• Gaultheria procumbens (bergthee)
• Kalmia latifolia (lepelboom) 
• Magnolia (tulpenboom) 
• Skimmia japonica 

Ook de meeste coniferen zoals Abies, Chamaecyparis, Cryptomeria, Juniperus, Picea abies en Thuja orientalis houden van zure grond. Van de Japanse esdoorn (Acer palmatum) wordt gezegd dat deze op zure grond een mooiere herfstverkleuring geeft. Ook als je wilt dat je hortensia's diepblauwe bloemen krijgen, is zure grond een pluspunt.

Naast deze typische zuurminnaars zijn er een heleboel heesters en vaste planten die niet zuurminnend zijn (geen zure grond nodig hebben) maar er toch prima op groeien. Ik maak niet vaak mee dat een struik of vaste plant het niet redt in mijn tuin.

Tot mijn grote verdriet (want ze zijn prachtig), kreeg ik Echinacea pallida 'Hula dancer', Cynara cardunculus (kardoen), Phlomis tuberosa 'Amazone', Pycnanthemum muticum (bergmunt) en Stipa barbata niet aan het groeien. 

Toen ik de planten uittrok, bleken de wortels zich totaal niet gespreid te hebben. Ze waren angstvallig binnen het kluitje potgrond gebleven. Mogelijk houden deze planten dus écht niet van zure grond maar zeker weet je dat nooit. Voor hetzelfde geld had het een andere oorzaak. Laat mijn ervaring je dus niet tegenhouden!

Enkianthus campanulatus, een wintergroen struikje, groeit ook op zure grond

Dat planten kalkrijke grond verdragen, wil niet altijd zeggen dat ze die kalk ook per se nodig hebben. Van deze planten wordt bijvoorbeeld gezegd dat ze kalkminnend zijn:

• Achillea (duizendblad) 
• Anemone (herfstanemoon)
• Symphyotrichum (aster)
• Buddleja (vlinderstruik) 
• Campanula (klokjesbloem) 
• Ceanothus (Amerikaanse sering) 
• Dianthus (anjer) 
• Geranium (tuingeranium) 
• Helleborus (kerstroos)
• Lavandula (lavendel)
• Origanum (oregano)
• Perovskia atriplicifolia (russische salie) 
• Rosmarinus (rozemarijn) 
• Thymus (tijm) 

Ik geloof graag dat bovenstaande planten gedijen op kalkhoudende grond maar ze hebben die kalk niet per se nodig. Ik heb ze allemaal in mijn tuin, of ooit gehad. Ze doen het prima zonder dat ik ooit kalk toevoegde. 

Mijn advies? Laat je niet teveel beïnvloeden door doemverhalen over zure grond en koop gewoon wat je mooi vindt. Tenzij je tuingrond extreem zuur is, zul je (net als ik) niet vaak meemaken dat een plant het niet redt.

Wanneer is zure grond een probleem?

Als de pH-waarde (veel) lager is dan 5, kan dat problematisch zijn. Veel voedingsstoffen voor planten zoals kalk, kalium, magnesium en koper, lossen in zure grond gemakkelijk op. Daardoor zullen ze, zeker op goed doorlatende grond, heel snel uitspoelen naar de diepere bodemlagen waar planten er niets meer aan hebben. Extreem zure grond is daardoor ook hele arme grond. 

De pH-waarde van de grond is niet alleen van invloed op planten, maar ook op het bodemleven. Bodembacteriën, schimmels en andere micro-organismen spelen een cruciale rol in het afbreken van organisch materiaal en het vrijmaken van voedingsstoffen voor planten. Zure grond remt de activiteit van deze organismen. 

Bij een pH onder 4.7 zijn er nauwelijks genoeg bacteriën om plantaardige en dierlijke resten in de grond af te breken. Het zuur in de bodem zorgt ervoor dat organisch materiaal als het ware geconserveerd wordt. Vergelijk het maar met een augurk die op zuur is gezet. Daardoor komen er (nog!) minder voedingsstoffen beschikbaar voor de planten. 

Wanneer moet je kalk geven? 

Voordat je zure grond gaat aanpakken, is het goed om jezelf eerst eens af te vragen hoe nodig dat is. Mijn eigen tuin heeft een pH-waarde van net boven de 5. Als je de online adviezen mag geloven, zou je op zo'n zure grond meerdere keren per jaar kalk moeten geven. 

Wij geven nooit kalk en hebben dat ook nooit gedaan. Toch groeien onze planten goed. Zelfs de soorten waarvan gezegd wordt dat ze kalkminnend zijn. Ik zou dus altijd eerst eens kijken hoe goed alles groeit voordat je start met een regime van kalkgiften. Het zorgt voor extra werk en extra kosten. En op dat gesleep met zware zakken zit je waarschijnlijk ook niet te wachten.  

Is je grond echt te zuur? Dan kun je kalk strooien, bijvoorbeeld AZ-Kalk van Ecostyle. Kalk verhoogt de pH-waarde van de grond. In de gebruiksaanwijziging bij de bodemtest kun je aflezen hoeveel kalk je moet geven. Op de zakken kalk wordt het ook aangegeven. Voor de juiste dosering is het belangrijk om te weten wat de pH-waarde van je grond is en met hoeveel je die wilt verhogen.  

LET OP! 

Blijf met je kalkemmer altijd uit de buurt van zuurminnende planten! 

Rijke vaders en arme zonen 

Als je grond lichtzuur of pH-neutraal is, wordt het geven van kalk afgeraden. De zuurgraad is dan perfect voor het bodemleven en de meeste planten. Niks meer aan doen dus! 

Teveel kalk is niet goed. Kalk zorgt ervoor dat plantaardige resten in de grond versneld worden omgezet in voedsel voor planten. Als je die voedselvoorraad niet voortdurend aanvult met nieuw plantaardig materiaal is het resultaat dat de grond snel uitmergelt. Vandaar het gezegde dat kalk geven leidt tot rijke vaders en arme zonen. 

Kun je grond ook zuurder maken? 

Als je zuurminnende planten, zoals ericaceae, probeert te laten groeien in pH-neutrale of kalkhoudende grond, krijgen ze chlorose (geel blad). Ze groeien slecht en zullen uiteindelijk helemaal afsterven. De belangrijkste reden hiervoor is dat ijzer en magnesium niet oplossen waardoor ze deze niet op kunnen nemen.

Chlorose kun je gemakkelijk herkennen want het blad zelf wordt geel maar de nerven blijven groen (zie de foto hieronder).  

Foto: Moinats, Chlorose rubus ulmifolius, CC BY-SA 4.0

Stel je bent helemaal weg van rhododendrons en azalea's maar je grond blijkt pH-neutraal of zelfs alkalisch te zijn. Is het dan mogelijk om je grond zuurder te maken? Het antwoord is 'ja' maar het verlagen van de pH-waarde is niet zo eenvoudig als het verhogen van de pH-waarde met behulp van kalk.

Vroeger werd geprobeerd om de pH-waarde te verlagen door grote hoeveelheden tuinturf toe te voegen. Turf is inderdaad zuur maar ecologisch gezien is dat niet echt verantwoord. Die turf wordt afgegraven in natuurgebieden. Kostbare natuur gaat op deze manier verloren. Je kunt daarom beter werken met ander organisch materiaal om je grond zuur te maken. Bijvoorbeeld compost of afgevallen blad. 

De pH van verse eikenbladeren ligt rond de 4.3 – 4.7. Beukenblad, notenblad, dennennaalden en conifeer zijn ook zuur. Daarmee kun je op een natuurlijke manier de pH naar beneden brengen maar je hebt er grote hoeveelheden van nodig en het werkt niet snel. Wij werken al twintig jaar compost door de grond die hoofdzakelijk bestaat uit eikenblad, beukenblad en notenblad. Toch is onze grond hierdoor niet zuurder geworden.  

De meest eenvoudige methode om de grond te verzuren is het toevoegen van elementaire zwavel. Dit verzuurt de grond doordat bacteriën de elementaire zwavel omzetten in zwavelzuur. Zwavel kun je niet, zoals kalk, simpelweg uitstrooien over de grond. Het moet tot een diepte van minstens 15 cm door de bovenste laag grond gewerkt worden. 

Er zijn ook bodemverbeteraars verkrijgbaar waarmee je de zuurgraad kunt verhogen zoals DCM Vivimus® voor zuurminnende planten. Dit is een organische bodemverbeteraar die je in het plantgat kunt toevoegen. Het zorgt voor een optimale pH rond de wortels. Echter, als je de webforums erop naleest, blijkt het in de praktijk maar beperkte tijd te werken. 

LET OP! 

Gebruik in elk geval nooit azijn om de grond zuurder te maken. Azijn zal de pH-waarde van je grond onmiddellijk verlagen, maar de verandering is veel te radicaal. Je doodt daarmee het bodemleven en het gevolg is dat je planten juist slechter gaan groeien of zelfs doodgaan. Ook insecten die in de bodem wonen, zoals wilde bijen en graafwespen, lopen risico. 

Conclusie 

Kijk, voordat je start met een regime van kalkgiften, eerst eens hoe goed je planten groeien. Tenzij de grond in je tuin écht heel zuur is, is kalk geven niet per se nodig. Is je grond lichtzuur of pH-neutraal? Dan is kalk strooien zelfs af te raden. 

Je kunt met allerlei kunstgrepen proberen om je grond minder zuur of juist zuurder te maken, maar persoonlijk zou ik dat niet doen. Mijn motto is: de juiste plant op de juiste plaats. De mooiste resultaten krijg je wanneer je planten uitkiest die van nature geen moeite hebben met jouw tuingrond. Het bespaart je bovendien tijd en geld. 

Bronnen:

• Acid soil / RHS gardening
• Wikipedia 
• Wikihow: je grond verzuren 

De foto boven dit blog is gemaakt door Padre_moovi op Unsplash. 

Ook interessant 

• Zo maak je van arme zandgrond goede tuinaarde
• Zandgrond bemesten, wat heb je nou echt nodig? 
• Bodemleven, wat is het en waarom is het belangrijk?

Bewaar op Pinterest:

Abonneren 

Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame! 

Dit blog bevat affiliate links. In mijn privacy statement wordt uitgelegd wat dit betekent.