Droogtebestendig tuinieren, 10 tips!
.jpg)
In aflevering 19 van Gardener's World van 2022 had Monty Don een serieuze mededeling aan alle tuiniers. Kort gezegd kwam het erop neer dat klimaatverandering een feit is en dat we de klok niet meer terug kunnen draaien. Onze zomers worden heter en droger. Dat hoeft niet te betekenen dat we geen mooie tuin meer kunnen hebben maar wij zullen onze manier van tuinieren daarop aan moeten passen.
Voor Monty, die zelf op natte kleigrond tuiniert, betekent dit dat hij geen Camassia's meer kan planten onder de bomen in zijn tuin. Maar heb je een tuin op klapzand, dan zijn de gevolgen een stuk heftiger. Camassia's (en andere vochtminnende planten) kunnen we sowieso niet in leven houden en onder grote bomen groeit bij ons helemaal niks tenzij we heel veel extra water geven.
Hoe dan ook, Monty heeft wel gelijk. We moeten anders gaan tuinieren. 'Anders' wil zeggen droogtebestendiger. In dit blog geef ik je daarom tips die je helpen om je tuin beter bestand te maken tegen hitte en droogte.
1. Maak werk van bodemverbetering
Droge zandgrond is net een vergiet. Het water valt er gewoon doorheen. Dat is een voordeel bij zware regen- en onweersbuien. Elke hoeveelheid water is binnen tien minuten in de grond opgenomen. We hoeven dan ook nooit bang te zijn dat onze planten wegrotten. Zelfs niet in natte winters. Maar hete en droge zomers is een ander verhaal. Zandgrond droogt dan sneller uit dan jij je tuinslang kunt uitrollen.
Dat komt doordat er op zandgrond nauwelijke capillaire werking is. Capillaire werking houdt in dat grondwater, tegen de zwaartekracht in, via aaneengeschakelde kleine holtes (capillaire vaten) omhoog trekt. Voor een goede capillaire werking mogen die vaten niet groter zijn dan 0,1 mm. Op de fijnkorrelige kleigrond is dit het geval maar op grofkorrelig zand niet.
Op kleigrond kan het nuttig zijn om je tuin bij droogte te schoffelen. Je onderbreekt daarmee de capillaire vaten waardoor het vocht niet aan de oppervlakte kan komen waar het verdampt. Het blijft in de diepere grondlagen aanwezig. Op zandgrond is schoffelen uit den boze want daardoor droogt de grond alleen maar sneller uit.
Op zandgrond is het belangrijk om te voorkomen dat regenwater direct naar het grondwater wegzakt. In dit geval geldt namelijk: weg = weg. Je kunt dat kostbare water vasthouden door flink wat organisch materiaal door de grond te werken. Organisch materiaal werkt als een spons. Het zuigt het regenwater op en voorkomt dat het wegzakt naar diepere bodemlagen waar planten er niks meer aan hebben.
Dit organisch materiaal kan bestaan uit dood blad, snoeiafval, plantenresten, grasmaaisel, compost, goed vergane stalmest of champignonmest. Zelfs het karton van eierdozen kun je hiervoor gebruiken. Zelf vind ik het zonde om compost in de grond te spitten. Ik gebruik het liever als mulchlaag (zie hierna).
Is je tuin heel klein? Dan zou je ook kunnen overwegen om je miserabele zandgrond een halve meter of meer af te graven en te vervangen voor goede teelaarde. Teelaarde is een mengsel van zand met veel organische materiaal. Ik heb het in mijn vorige tuin gebruikt om verhoogde bloembakken te vullen. Alles groeide er geweldig op. Teelaarde is relatief zuur, maar dat is zandgrond meestal ook.
2. Kies voor mediterrane planten
Nu de zomers steeds heter en droger worden, is het verstandig om planten te kiezen die hiermee om kunnen gaan. Mediterrane planten zijn ideaal omdat ze van nature groeien op doorlatende, droge en stenige grond. Vroeger was de vorstgevoeligheid vaak een probleem. Aangezien ook de winters steeds warmer worden, is dat niet langer een bezwaar.
Planten hebben verschillende strategieën ontwikkeld om met droogte om te gaan. Daar kun je de droogtebestendige soorten aan herkennen. Het blad van een plant is altijd een goede indicatie. Is het heel smal, heel klein, stekelig, grijsgroen of zilverkleurig, viltig, behaard, leerachtig, heeft het een wasachtige laag of is het geurend? Dan kun je er vrij zeker van zijn dat je plant geen moeite heeft met veel zon en droogte.
Zie je een combinatie van deze factoren (zoals bij lavendel, kattenkruid of rozemarijn) dan weet je dat je een rasechte droogtekampioen in handen hebt.
Op kleigrond kunnen mediterrane planten in de winter wegrotten. In Engeland wordt momenteel onderzocht hoe goed mediterrane planten tegen water kunnen. Ook de Engelsen moeten omschakelen en Engeland heeft nogal wat kleigronden die in de winter onder water komen te staan
Ze hebben onderzoek gedaan naar vier soorten: Cistus x hybridus (rotsroos), Lavandula angustifolia (lavendel), Salvia officinalis (salie) en Stachys byzantina (ezelsoor). De eerste resultaten zijn bemoedigend. Het onderzoek wijst uit dat deze planten wel 17 dagen onder water kunnen staan voordat ze wegrotten. Ook voor kleituiniers is er dus hoop! (bron: University of Reading)
 |
| Nepeta faassenii 'Walker's low' met Stipa tenuissima 'Pony tails' |
3. Kies voor siergras
Gras is wel zo'n beetje het sterkste gewas dat je kunt vinden. Niet voor niets kom je het overal in de wereld tegen. Van droge woestijnen tot bitterkoude toendra's. Gras kan dus wel tegen een stootje!
Dat is de reden dat ik ervoor gekozen heb om het middelste deel van mijn tuin te veranderen in een prairietuin met veel siergras. Dit deel van de tuin ligt de hele dag in de blakerende zon en is in de zomer dus droger dan droog.
De grassen die ik in mijn grastuin heb aangeplant zijn: Chasmantium latifolium (plataargras), Molinia caerulea 'Heidebraut' (pijpenstrootje), Panicum virgatum 'Heavy metal' (vingergras), Schizachyrium scoparium 'Blue Heaven' (klein prairiegras) en Stipa tenuissima 'Ponytails' (Mexicaans vedergras).
Deze grassen blijven mooi, ook bij langdurige warmte en droogte. Het was dit jaar in onze achtertuin veertig graden, maar het gras gaf geen krimp. Wist je dat Stipa tenuissima zelfs in de woestijn groeit?
De mix van siergras met droogtebestendige vaste planten blijkt een gouden greep. We moeten nog wel sproeien in dit deel van de tuin, maar véél minder dan vroeger. De siergrassen zorgen bovendien voor een mooi plaatje laat in het seizoen. In dit blog lees je meer over deze border.
TIP: de genoemde siergrassen kun je kopen bij tuinplant.nl.
 |
| Mijn grastuin met droogtebestendige siergrassen en vaste planten |
4. Kies eens voor inheems
Op het moment dat ik dit blog schrijf zitten we midden in een hittegolf met temperaturen die al dagenlang ruim boven de dertig graden liggen. Het gras in de bermen is bruin verdroogd. Maar dat geldt niet voor de bloemen die erin staan.
Ik heb het dan over wilde bloemen als boerenwormkruid, duizendblad en wilde peen. Het blad van deze planten blijft gewoon groen en ze staan nog volop te bloeien. In de volle zon, op Brabantse zandgrond die niet beregend wordt! Deze planten zijn dus ongelofelijk droogtebestendig en dat geldt voor veel inheemse planten.
Die eigenschap maakt ze interessant voor een droogtebestendige tuin. Temeer omdat de soorten die ik hierboven noemde genoeg sierwaarde hebben om een plekje in de border te krijgen. Door wilde planten in je tuin te verwerken, lever je bovendien een bijdrage aan het in stand houden van de biodiversiteit.
 |
| Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare) |
5. Koop je planten klein
Een "instanttuin" is de droom van ongeduldige tuiniers. Het is natuurlijk geweldig als je je tuin kunt opplanten met grote heesters en bomen. Je hoeft dan niet jarenlang te wachten tot alles eindelijk is ingegroeid. Maar als je een droogtebestendige tuin wilt, is dit geen goed idee.
Het bovengrondse deel van een plant moet in verhouding staan tot het het ondergrondse deel. Planten die je groot koopt hebben relatief weinig wortels. Ze hebben altijd in een pot gestaan. Of ze zijn een flink deel van hun wortels kwijtgeraakt bij het uitsteken (als je wortelgoed koopt). Het kan jaren duren voor de verhouding weer klopt. Al die tijd zullen deze planten meer water nodig hebben.
Vaste planten kun je gerust wat groter kopen. Maar waarom zou je? Ze groeien snel genoeg! Voor heesters en bomen geldt dat je ze echt beter klein kunt kopen. Ze groeien dan op met warmte en droogte en passen zich aan bij deze condities. Daardoor zullen ze uiteindelijk veel droogteresistenter zijn.
6. Kies het beste moment om te planten
De beste tijd om te planten is voor de meeste planten het najaar en niet het voorjaar. Het voorjaar is in ons land de droogste periode. Planten die je dan zet, zijn nog niet diep geworteld. Ze kunnen daardoor geen water uit de diepere lagen van de grond opnemen. Dat maakt ze heel gevoelig voor droogte.
In het najaar heb je daar veel minder last van. Het regent vaker en de nachten zijn door mist en nevel vaak koeler en vochtiger zodat de grond minder snel uitdroogt. In het najaar is de grond, in tegenstelling tot het voorjaar, ook nog relatief warm. Dat betekent dat de planten nog een paar maanden goed kunnen wortelen voordat ze in winterrust gaan. In het voorjaar hebben ze dan meer bij te zetten.
Alleen voor mediterrane planten geldt dat je beter kunt planten in het voorjaar. Deze planten zijn met name in het eerste jaar gevoelig voor vorst en teveel nattigheid. Als je ze in het najaar plant, is de kans groter dat ze in de winter uitvallen.
Om de planten een goede start te geven week je de potten, voordat je gaat planten, in een emmer water tot er geen luchtbelletjes meer naar boven komen. Geef na het planten veel water en wat organische mest (bijvoorbeeld Culterra).
Zorg dat de planten in het eerste seizoen voldoende water krijgen zodat ze nooit helemaal uitdrogen. Dat geldt ook voor droogtebestendige mediterrane planten! Als ze in het tweede jaar goed gesetteld zijn, kunnen ze met veel minder water toe.
7. Zorg dat de beplanting niet te dicht is
Het is goed als een border mooi dichtgroeit. Dat betekent dat de grond minder uitdroogt omdat de zon er niet meer bij kan. Maar genoeg is genoeg! Als je teveel planten op een vierkante meter hebt staan, betekent dit dat er teveel concurrentie is.
Het is daarom belangrijk om je borders regelmatig te wieden en uit te dunnen. Vaste planten die te groot zijn geworden, kun je oprooien en delen. Overtollige zaailingen en (ongewenst) onkruid moeten verwijderd worden. De overgebleven planten krijgen dan meer water.
8. Mulch je borders
Mulch is het beste wapen in de strijd tegen uitdroging! Een mulchlaag zorgt ervoor dat de grond minder snel uitdroogt. Na de zomer zonder regen van 2018, ben ik serieus werk gaan maken van het mulchen van onze tuin.
Tegenwoordig maken we, na de winter, met een hakselaar de stelen en het afgestorven loof van de vaste planten klein. Daarmee kunnen we een flink deel van de borders bedekken. Andere borders worden bedekt met een dikke laag dood blad (of ik laat het afgevallen blad gewoon liggen). Borders die echt in het zicht liggen toppen we af met een laag dennenschors zodat het er toch netjes uitziet.
Andere materialen die je kunt gebruiken om te mulchen zijn cacaodoppen, champignonmest, kokosnoot schillen, kokopeat, compost, houtsnippers, stro en zelfs afgemaaid gras. In principe is elk plantaardig materiaal geschikt, mits het niet teveel onkruidzaden bevat.
Stro (het gehakselde loof van siergras) is de meest effectieve mulch die ik ken. Niet mooi om te zien maar wel heel duurzaam omdat stro niet snel vergaat. Je kunt er bovendien een dikke laag van aanbrengen die onkruid perfect onderdrukt terwijl het toch lucht en water doorlaat.
Je kunt je tuin ook mulchen met een dikke laag grind. Je moet voor de aardigheid eens googelen op de zoekterm 'drought resistant gardens' en de afbeeldingen bekijken die deze zoekopdracht oplevert. De tuinen die je ziet zijn stuk voor stuk bedekt met een dikke grindlaag. Met name mediterrane planten gedijen in zo'n milieu. Lees er meer over in dit blog.
 |
| Boomschors als mulch zorgt voor een mooi beeld (het gras is Carex comans 'Frosted curls') |
9. Pas op voor overbemesting
De juiste bemesting zorgt voor een goede waterregulering in de plant. Planten worden daardoor minder gevoelig voor droogte. Vooral Kalium is belangrijk voor de waterhuishouding. Dat zit in elke standaard tuinmest. Bij tekorten kun je bijvoorbeeld vinassekali toevoegen, een 100% organische meststof gemaakt van suikerbieten.
Als je tuinplanten nog heel klein zijn, is het verleidelijk om flink te mesten en zo alles omhoog te jagen. Maar dat haalt niets uit. Bij overbemesting met stikstof (dat ook in standaardmest zit) ontwikkelen planten veel groen en weinig bloemen.
Planten met veel blad verdampen meer water. Dat betekent dat ze ook meer water nodig hebben en dus gevoeliger zijn voor droogte. Een ander nadeel is dat je het favoriete kostje van bladluizen en slakken serveert. Deze weinig populaire tuingasten zijn dol op mals groen loof!
10. Vergeet dat gazon!
Om een gazon tijdens een hittegolf mooi groen te houden, is veel water nodig. In een droogtebestendige tuin kun je een gazon dus eigenlijk missen als kiespijn. Je zou ervoor kunnen kiezen om niet te sproeien. Gras is één van de sterkste planten. Het verdort snel bij droogte maar als het na een hittegolf weer gaat regenen, wordt het altijd weer groen.
Maar ondertussen heeft het onkruid zijn kans gegrepen. Dat betekent een minder strak gazon (of flink wieden en bijzaaien). En zeg nou zelf: zo'n troosteloze bruine vlakte is toch geen verrijking van je tuin? Ik zou er in elk geval niet vrolijk van worden als ik daar wekenlang tegenaan moest kijken.
Zelf heb ik er bij het aanleggen van onze tuin voor gekozen om het gazon helemaal weg te laten. Overigens niet om mijn tuin droogteresistenter te maken. Dat was vijftien jaar geleden nog niet zo'n issue. Waarom dan wel? Dat lees je in mijn blog "Vijf goede redenen om afscheid te nemen van je gazon".
De foto boven dit blog is van Pawel Czerwinski
Inspiratie voor een droge tuin
KLIK HIER voor meer informatie of om het boek te bestellen.
Ook interessant
Bewaar op Pinterest:
Abonneren
Vond je dit blog nuttig? Abonneer jezelf dan gratis op mijn nieuwsbrief. Je ontvangt dan een bericht wanneer er een nieuw blog is verschenen (1 of 2 keer per maand met een pauze in december). Je hoeft niet bang te zijn dat ik je ga spammen met reclame!
